ص: 2

عکس

يادنامه

عالم ربانی مرحوم

حاج سيد حسين مهاجر

سيد جواد مهاجر

ص: 3

تحصیل عشق و رندی، آسان نمود *** اول جانم بسوخت آخر، در کسب این فضایل

گفتم که کی ببخشی بر جان ناتوانم *** گفت آن زمان که نبود جان در میانه حایل

عالم ربانی، سالک مهذب با اخلاص، ابوالشهید

حجة الاسلام والمسلمین حاج سید حسین مهاجر(قدس سره)

ص: 4

حفظ حُرمت دیگران... 47

رسیدگی و محبت به مردم... 48

همکاری و همیاری همسر... 49

استمرار و پشتکار در تبلیغ... 49

فعالیتهای مورد نیاز... 50

ساخت حسینیه... 51

تبلیغ در همه زمان ها و مکان ها... 51

عشق به خدمت... 52

خستگی ناپذیر... 53

بدون هیاهو... 55

عدم توقع از مردم... 55

رقیب کسی نبود... 56

ارتباط با رزمنده ها... 56

گفتار مؤثر... 57

داشتن روحیه انقلابی... 59

بشاگرد... 60

تبلیغ چهره به چهره... 65

تأسیس حوزه علمیه در بشاگرد... 66

برخوار و محسن آباد... 72

خیریه جوادالائمه صَلَواتُ الله عَلَیه محسن آباد... 72

ساختمان امامزاده سید صالح؛ پایگاه فرهنگی... 73

فعالیت در شهر اصفهان... 73

اعزام مبلغین... 75

اعزام به مناطق محروم... 75

بررسی محرومیت مناطق... 76

«هفتاد ساله كه عمامه به سر ندیده بوديم»... 78

ص: 6

سوز تبلیغ در مناطق محروم... 78

انگیزه الهی... 79

کار سلیقه ای نه... 80

حساسیت در انتخاب طلبه... 80

جلسات اعزام... 81

جلسات مؤثر... 81

تلاش و جدّیت ایشان... 82

حفظ عزّت طلاب... 82

تشویق طلاب... 83

گفتار الهی... 84

تذکرات و تجربیات... 84

کارگشا... 85

روضه بخوانید... 86

حضور خودشان... 86

توجه به معیشت مبلغین... 87

هدیه های تبلیغی... 87

به دور از تجملات اداری... 88

استقلال در منابع مالی... 88

کار عاشقانه... 89

اعزام به جبهه... 89

برخی از ویژگی های معظمٌ له... 90

1. همنشین با قرآن... 90

2. اخلاص... 91

3. کتوم... 92

4. آمر به معروف و ناهی از منکر... 92

5. وقف اسلام و انقلاب... 93

ص: 7

6. مشاور و پاسخگو... 94

7. اهل بخشش... 95

8. از شهرت گریزان... 95

هر چه بیشتر عطا کردند کمتر اظهار کن... 97

9. اهل گریه... 98

10. اهمیت به وعده... 99

11. حریص برای راهنمایی دیگران... 99

12. متواضع و بی اِدّعا... 100

پیش قدم در سلام... 101

به درد پیش نمازی نمیخورم... 101

13. اهل تحمل و تغافل... 102

خلأیی که پر نمیشود... 102

احترام به مردم... 103

14. توسّل و ارادت به اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم ... 103

تعظیم شعائر الهی... 105

اثر توسل به حضرت ولیعصر عَجَّلَ اَللَّهُ تَعَالِيَ فَرَجَهُ اَلشَّرِيفْ ... 106

توسّل به حضرت ام البنین صَلَواتُ الله عَلَیهِا و حضرت خدیجه صَلَواتُ الله عَلَیهِا... 107

15. اهل عمل و حُسن خلق... 108

زبان لیّن... 109

مهربان و اهل تکریم... 110

گرم و صمیمی... 111

همیشه سراغ اقوام را میگرفتند... 112

سعی کردم در زندگی دروغ نگویم... 114

16. اهل دقت... 114

17. مقید به رضایتمندی... 115

18. دقت در استفاده از عمر... 116

ص: 8

19. وظیفه شناس... 117

دنبال گمشده... 117

20. بی آلایشی... 118

21. ساده زیستی... 118

22. صریح و قاطع... 119

23. دلسوز و خیرخواه... 119

به فکر دوستان... 120

24. سعه صدر... 120

25. طالب معنویات... 121

جلسات معنوی... 124

مراقبه... 125

26. اهمیت به نماز اول وقت... 125

27. روحیه وجه اللهی... 126

28. به فکر فقرا 126

جمعه های پربرکت... 127

کمک به فقرای واقعی... 129

توجه به فقر مالی و فرهنگی... 129

به فکر مردم... 130

دیدار با حضرت امام(ره) 131

هدف انجمن... 132

ویژگی های مجالس و منبر... 133

استفاده از قرآن و روایات و سخن بزرگان با ذکر سند... 133

مطالب کاربردی و دوست داشتنی... 134

دقت در جلسات... 134

سيد حسين مهاجر مسأله گو... 135

مهم نبودن جمعیت... 140

ص: 9

تواضع در منبر... 140

توجه به نظر مخاطب... 140

مجلس مفید... 140

مقید به خواندن روضه... 141

حکایت ها وهدایت ها... 142

کرامت قرآن... 142

جلوه ای از رحمت و عذاب الهی... 142

عنایت حضرت رضا صَلَواتُ الله عَلَیه... 143

اینجا کجاست؟... 144

تا می توانی جمکران را ترک نکن... 144

این پول شماست... 145

هر وقت بگویند... 145

کار خدایی است... 145

دیدار با حضرت آیةاللّه کشمیری... 146

هر وقت خدا بخواهد... 147

نصایح... 148

اُنس با قرآن... 148

تأکید به دوستی و محبت به اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم ... 150

نذر پانزده مبلغ... 152

نماز اول وقت... 152

نمازهای مستحبی... 153

نماز شب... 154

کمک به فُقرا 154

خدمت به مردم... 155

محاسبه... 155

دوری از گناهان... 156

ص: 10

پرهیز از نامحرم... 157

مجلس گناه... 158

تقوا 158

راههای امان از شر شیطان... 158

حُبّ دنیا... 159

توبه... 160

اخلاق... 160

خانواده... 161

نیکی به پدر و مادر... 161

اِطعام... 162

طهارت... 162

اذکار... 163

راهی برای گشایش اُمور... 166

بيست و يك دستورالعمل... 167

نکات مهم... 169

سفارش به مطالعه حکمت 150 نهج البلاغه... 170

شهید سید محسن مهاجر... 172

قسمتی از مصاحبه با حاج آقا حسین پدر شهید سید محسن مهاجر... 178

همسر و همراه حاج آقا... 185

مصاحبه با مرحومه حاجیه خانم محترم یزدان پناه... 185

اعلام محسن آباد... 191

آیة اللّه حاج شیخ حیدر علی محقّق... 191

حاج ملا جعفر مهرآبادی (علیمی)... 192

حاج شیخ محمد علی علیمی... 192

حجة الاسلام و المسلمين حاج شیخ حسن علیمی... 193

حجة الاسلام و المسلمين میرزا محمد علی فرقانی... 194

ص: 11

حجة الاسلام حاج شیخ علی فرقانی... 195

حجة الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد زارعان... 197

حجة الاسلام والمسلمین حاج سید محمد مهاجر... 198

آیة الله حاج سید حسن مهاجر... 202

اسناد و تصاوير... 205

پيام های تسليت... 210

ص: 12

قَالَ رَسُولُ اَللهِ صَلَّى اَللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ :

قَالَتِ اَلْحَوَارِيّون لِعِيسَى يَا رُوحَ اَللهِ مَنْ نُجَالِسُ؟

قَالَ:

مَنْ يُذَكِّرُكُمُ اَللهَ رُؤْيَتُهُ؛

وَ يَزِيدُ فِي عِلْمِكُمْ مَنْطِقُهُ؛

وَ يُرَغِّبُكُمْ فِي اَلآخِرَةِ عَمَلُهُ.(1)

رسول اکرم ( صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم):

حواریون از حضرت عیسی پرسیدند:

یا روح الله! با چه کسی همنشین شویم؟

فرمود:

با کسی که دیدارِ او خدا را به یاد شما آورد؛

و گفتارش به علم شما بیفزاید؛

و کردارش شما را به آخرت ترغیب کند.

ص: 13

بسم الله الرحمن الرحیم

سبحانک اللّهم یا بدیع السّموات و الأرض یا ذا الجلال و الإکرام یا حیّ یا قیّوم.

الحمدلله ابدیاً بأزلیتیه و ازلیاً بأبدیته، الحمدلله کما یَستحقُّه، الحمدلله ربّ العالمین و صلّی الله علی سیّدنا محمد و اهل بیته الطاهرین

السّلام علی المهدی الذی یملأ الله به الارض قسطاً و عدلاً

قال الله الحکیم فی کتابه الکریم: (الَّذينَ يُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ يَخْشَوْنَهُ وَ لا يَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللَّهَ وَ كَفى بِاللَّهِ حَسيبا)(1)

حکمت ارسال رسل و انزال کتب آسمانی، تبلیغ دین الهی و احیاء، ارتقاء و استقرار نفوس خلق در راه معرفت حق بوده است؛ معرفتی که از میانه خودشناسی و دشمن شناسی و ولی شناسی می گذرد، تا انسان در حرم امن خداشناسی و توحید قرار گیرد و آرمیده گردد. در این راستا، قرآن کریم به بیان اعجازگونه خویش، بابی وسیع را در معرفی الگوها و اسوه های ناب به روی انسان ها گشوده است.

انبیا و اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم ، امامان و پیش گامان این قافله بوده و علمای زاهد و راه رفته، پیروان و رهروان صادق آن؛ يكى از اسرار پويايى و حيات مسائل معنوى در شيعه، به ويژه در حوزه هاى علميه، وجود این الگوهاست؛ الگوهايى كه شجره وار، قلوبشان به هم متّصل است و به الگوی برتر رشد، یعنی انبیاء و

ص: 14

اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم منتهی می شود و اگر غیر از این باشد پذیرفتنی نیست؛ الگوهایی از علما و نوابغ حوزه که صدها سال با طریق عملی تهذیب، حوزه ها را زنده نگه داشته اند، مؤمنان مخلصی که راهنما و دستگیر پیر و جوان در گرداب شبهات بوده اند و به فرموده رسول خدا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم: «مؤمن با جان و زبان جهاد می کند؛ المُؤمِنَ يُجاهِدُ بِنَفسِهِ و لِسانِهِ»(1).

به فضل و رحمت الهی، علیرغم تهاجم سیل آسای فرهنگی، هنوز هم قوی ترین و ناب ترین الگوها، ایده ها و ابزارهای تبلیغی، مخصوص به حوزه ها ی علمیه ی شیعه است؛ و بازهم مأمن و مأوای جوانان تشنه و جویای معارف ناب اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم همین الگوها هستند. یکی از نمونه های بارز جریان ناب و نورانی رسالت تبلیغی در حوزه، جناب حجت الاسلام و المسلمین حاج سید حسین مهاجر است؛ شخصیتی مخلص و مبلّغی صادق که عمر خود را در راه تبلیغ دین و مکتب تشیع سپری کرد و با استقامت و تحمّل سختی های این راه و حضور در مناطق محروم، به امور مردم اهتمام می ورزید؛ شخصیتی که ظاهراً و باطناً به سوی خدا هجرت کرد و مصداق آیه (انّی مهاجر الی ربّی) گردید.

و اینک، صحیفه ای که فرا روی اهل اقبال است، مجموعه ای از خدمات و صفات نیک این مبلغ راستین دین است که به خامه فاضل ارجمند، حجت الاسلام و المسلمین سید جواد مهاجر نگاشته شده است؛ باشد که این نوشته، مؤمنان را مطلوب نظر آید و انیس سفر و رفیق حضر.

جعفر ناصری

ص: 15

ص: 16

نیت، عشق و ارادت خاص به اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم خُلق و خوی معنوی و الهی، تلاش و خستگی ناپذیری در سنگر تهذیب و تحصیل و تبلیغ، صفا و صمیمیت با مردم، ساده زیستی و تقوا، خدمت به خَلق و دستگیری از فقراء و محرومین، دلسوزی و خیرخواهی برای مردم و در یک کلام بندگی حضرت حق در زندگی این عالم وارسته، سبب ماندگاری ایشان در قلوب همگان شده است.

در حدیث قدسی از جانب حضرت حق آمده است:

«اَلإِخلاَصُ سِرٌّ مِن أَسرَارِي اِستَودَعتُهُ قَلبَ مَن أَحبَبتُ مِن عِبَادِي».(1)

اخلاص یکی از اسرار من است که در دل بندگان محبوب خویش به ودیعت نهادم.

در اکثر جلسات متذکّر کار برای خدا و اخلاص در امور می شدند. چه بسیار خدماتی که به سرانجام رسانده ولی حاضر به اظهار آنها نبودند. با وجودی که در راه اسلام و انقلاب و کسب معارف و درجات معنوی زحمات زیاد و سختی های فراوانی را متحمل شده بودند، هیچ وقت به دنبال مطرح کردن خودشان دیده نشدند. موضوعی که به عنوان دغدغه درباره ایشان می توان گفت سربلندی و عظمت اسلام عزیز و انجام وظایف الهی بود.

چند سال قبل از محضر ایشان درخواست شد به جهت بهره مندی نسل جوان به خصوص طلاب محترم، خاطرات و خدمات خود را بیان کنند تا مورد استفاده قرار گیرد. بعد از مدتی تأمل، موافقت کردند، ولی بعد از ضبط چند جلسه از خاطراتشان، از ادامه کار منصرف شدند و پیشنهاد جمع آوری و چاپ یک مجموعه از احادیث اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم را برای استفاده عموم مردم دادند که به لطف خدا آن مجموعه به نام «راه حق» در زمان حیات ایشان منتشر شد.

در طول مراحل جمع آوری و تنظیم کتابِ «راه حق» بارها می فرمودند: هدفی جز رضای خداوند ندارند. این نکته خیلی به نظر قابل دقت می رسد که ایشان اجازه قرار

ص: 18

دادن تصویری از خودشان و حتی آقازاده شهیدشان را در کتاب ندادند، که نکند به آن وجه الهی کار ضربه ای وارد شود. جالب توجه این که حاضر به ذکر نامشان به عنوان نویسنده که در همه نوشته ها معمول است، نمی شدند. تا اینکه بالاخره به اصرار نام ایشان روی جلد کتاب آمد. همیشه از القاب و تشریفات ظاهری خودداری می کردند.(1)

در برخورد با مردم چیزی جز رضای پروردگار، دلسوزی و خیرخواهی برایشان مطرح نبود. دوستانی که توفیق استفاده از محضرشان را داشتند این نوع برخوردها را بارها می دیدند. ایشان با مردم گرم می گرفتند ولی گاهی هم برخوردهای ایشان آن گرمی همیشگی را به همراه نداشت. به گفته برخی از افراد این تفاوت بستگی به کردار و رفتار و اعمال خود افراد داشت. جالب اینکه معمولاً در همان مجلس آن نکات قابل تذکر را، البته به صورت غیر مستقیم متذکر می شدند، تا اینکه انسان متوجه اشتباهات خود می شد. حتی مطلبی که در ذهن مراجعین مرور شده بود، هم گاهی مورد توجه ایشان قرار می گرفت.

دل و جانم به تو مشغول و نظر در چپ و راست *** تا ندانند حریفان که تو منظور منی

در گفتار هم تا جوانبش را بررسی نمی کردند، صحبت نمی کردند. گاهی طول می کشید تا حرفی را بزنند و این هم علّتی جز احتیاطات و مراقبات نداشت. در طول دوران حیات پر برکتشان قرائت قرآن، خدمت به خلق، صله رحم، سخنرانی در مجالس اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم تلاش در ترویج دین در هر فرصت و مناسبت، آشنا کردن افراد با مبانی دینی، امر به معروف و نهی از منکر و سایر مسایل مشابه که همگی بر خواسته از دستورات آیات و روایات شریف بود، مورد توجهشان بود.

چه سختی ها و غصه هایی را تحمل می کردند که دستورات خدا و اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم در همه جا به خصوص مناطق محروم رسانده شود. علاوه بر حضور خودشان و تبلیغ و

ص: 19

ترویج اسلام عزیز، اعزام مُبلغین به مناطق مختلف کشور و خدمات ارزنده دیگر حکایت از احساس مسؤولیت ایشان دارد. یادم نمی رود با چه دلسوزی برخی از ادعیه و احادیث و مطالب نابی که به نظرشان برای عموم مردم مفید بود را با همکاری دوستانشان چاپ می کردند و به مناسبت های مختلف به مراجعین می دادند و از آنها می خواستند که به آن دستورات عمل کنند. البته در سال های قبل در همین زمینه ها تألیفاتی هم داشتند.

این انسان وارسته و بزرگوار، پس از هشتاد و سه سال زندگی پر برکت، به علّت کهولت سن و بیماری، دار فانی را وداع و پس از مراسم تشییع با حضور اقشار مختلف مردم، علماء، فضلاء، متدیّنین و محبّین اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم در امامزاده سید صالح روستای محسن آباد، در جوار فرزند شهید و برومندشان به خاک سپرده شدند.

جا دارد ضمن اهدای این نوشته، که بخشی از خاطرات یک سرباز سرافراز از سربازان خورشید دوازدهم است، به محضر نورانی و با عظمت حضرت مولا علی صَلَواتُ الله عَلَیه، از فرزندان و دامادهای محترم این عالم ربّانی، جناب حجة الاسلام والمسلمین حاج سید محمد باقر مهاجر(زید عزّه) که با توجه به اشتغالات فراوان، با صبر و حوصله پیگیر مراحل مختلف کتاب شدند، و آقایان سید مهدی و سید رضا مهاجر و دامادهای محترم جناب حجة الاسلام والمسلمین حاج سید محسن جلالی و جناب آقای حاج میرزا علی روح اللهی که در مراحل تدوین و تنظیم مساعدت نمودند، و همچنین عالم مهذّب وارسته، حجت الاسلام و المسلمين حاج شيخ جعفر ناصری(دام عزّه) كه با تحرير و نگاشتن مقدمه بر اين كتاب بر ما منت نهاده، و مُحقّقِ مُدقّق صدیق مکرّم، جناب استاد رحیم قاسمی(زید عزّه) که از تجربیات و اندوخته های ایشان بهره مند شدیم، و اساتيد حوزه های علميه قم و اصفهان، مبلغين، شاگردان و مرتبطين با حاج آقا و بنیاد فرهنگی شهید سید محسن مهاجر و کلیه دوستان و عزیزانی که با ذوق و شوق فراوان در طول ضبط مصاحبه ها و مراحل دیگر، ما را یاری کردند نهایت تقدیر و تشکر را به عمل بیاوریم.

ص: 20

متن مصاحبه ها به خاطر اختصار و حذف مطالب تکراری، به صورت خلاصه ارائه شده است که در همین جا، از همه مصاحبه شوندگان عذرخواهی می شود.

امیدوارم در راستای معرفی چهره های ماندگار در عرصه تهذیب، تحصیل و تبلیغ، به خصوص در نوشته حاضر، توانسته باشیم قدمی هر چند کوتاه برداشته باشیم.

در پایان از همه عزیزانی که خاطره، تصویر و یا هرگونه مطلبی از آن عالم بزرگوار دارند، تقاضا می شود با شماره تلفن 09133686086 تماس و یا در فضاهای پیام رسان، مطالب خود را ارسال نمایند.

دل نیست هر آن دل که دل آرام ندارد *** بی روی دل آرام دل آرام ندارد

والحمد للّه ربّ العالمین

سید جواد مهاجر

ص: 21

صبحانه، خانه گوسفندداری به مهمانی رفتیم. پنیر خیلی خوشمزه و چربی در سفره بود. خوردم و به منزل آمدم. برای مرحومه مادرم تعریف کردم. مادرم گفت: چرا آن پنیر را خوردی؟! این حرام بوده، زیرا آن چوپان، گوسفندان مردم را می چراند و بدون اینکه صاحبان آنها راضی باشند، شیرآغوزه آنها را می دوشد و از آن شیر، پنیر درست می کند و این پنیر از همان بوده است. بلند شو زود باش. مادر مرا کنار باغچه برد. دو انگشت به گلویم زد، تا آنها را استفراغ کردم و لبانم را آب کشید و گفت دیگر حق نداری تا آخر عمر غذای حرام بخوری.(1)

این مادر ارزنده هم در سال 1354ش از دنیا رفته و در جوار امامزاده سید صالح به خاک سپرده شدند.

مرحوم سید عبدالرسول مهاجر

حاصل آن زندگی شرافتمندانه یک فرزند دختر به نام حاجیه خانم فاطمه بیگم مهاجر که از پرهیزگاران و اساتید قرآن در روستا بودند و سه پسر به نام های سید حسن، سید

ص: 23

حسین و سید محمد بوده که همگی از اهل علم و مُروج مکتب تَشیُع بوده اند. آنها با زحمات فراوان در سنگر علم و تقوا فعالیت های بسیار عظیمی انجام داده اند.

پدر مرحوم سید عبدالرسول، بزرگواری به نام حاج سیدحسین بوده که در روستای طار با وجود فعالیت های بابی ها و بهایی ها در آن روستا و جذب افراد، زندگی می کرده است. ایشان متدین و دلسوز دین اسلام بوده است.

مرحوم حاج آقا می فرمودند:

«پدربزرگ ما مرحوم آقا سید حسین آدم خوبی بوده و در آن زمان از اوضاع اعتقادی و فعالیت های ضد دینی در طار ناراحت بوده اند. ایشان در اوقات نماز اذان می گفته ولی همین اذان گفتن هم آن موقع در روستا مخالف داشته و حتی مُنجر به کتک خوردن و آزار و اذیتشان هم شده بود. مرحوم حاج سید حسین در اثر بیماری از دنیا رفته و در همان روستای طار دفن شدند. عشق به اهل بیت و تقیّد به شرعیات از صفات بارز ایشان بوده که به لطف خدا، به فرزندان هم ارث رسیده است.»

ص: 24

مشغول به تحصیل شدیم. مدت ها از روستا برای درس صبح ها به علی آباد می رفتیم و عصر بر می گشتیم. خیلی در آن زمان ها معلم ها و اساتید به تربیت شاگردان خود حساس بودند. حتی در چگونگی گفتار آنها دقّت می کردند.

یک روز صبح بچه ها رفتند تَرکه (چوبی که برای تأدیب استفاده می کردند) جمع

کنند و ایشان به من فرمودند: این تَرکه ها را برای شما می خواهم! عرض کردم: مگر چکار کرده ام؟ فرمودند: شما اسم بچه ها را سبک صدا زدی و محمد را محمدی یا ممدی گفتید و من تو را فَلک می کنم که دیگر بی توجهی نکنی!

ص: 26

ایشان انسان متدیّنی بود. بعد از مدتی به حبیب آباد رفت و در نهایت همان جا به رحمت ایزدی پیوست و در آرامستان بهشت زینب صَلَواتُ الله عَلَیهِا حبیب آباد آرمیدند».

عکس

شیخ محمد رضا معلم زفره ای علی آبادی

مرحوم مهاجر تاقبل از ده سالگی دروس متداول آن زمان را در همان روستا خوانده اند. بعد به اصفهان رفتند و در مدرسه نوریه مشغول به تحصیل علوم دینیه شدند.

«در اول ورود به حوزه به همراه حاج شیخ محمد زارعان (که استعداد خوبی هم داشت و ضمناً اهل منبر هم بود) در مدرسه نوریه که اخوی (حاج سید حسن) و مرحوم حاج شیخ محمد زارعان(1) هم آنجا بودند، مشغول به تحصیل و مباحثه دروس شدیم».

در آن دوران، عموم مردم به خصوص طلبه ها و اهل علم از اوضاع اقتصادی خوبی بهره مند نبودند. البته آن چه که درباره علماء و خوبان قابل اهمیت بوده این است که به اوضاع خود اعتراض نداشته و همواره اعلان رضایتمندی از آنچه خداوند به آنان

ص: 27

عنایت کرده بود، داشتند. این خود یکی از عوامل مهم موفقیت است. با نگاه به زندگی آنها، احساس می شود که راحت ترین زندگی را با کمترین امکانات داشته اند.

در حدیثی از مولا علی صَلَواتُ الله عَلَیه آمده است:

«إنّ أهنَأ الناسِ عَيشاً مَن كانَ بما قَسَمَ الله لَهُ راضِياً».(1)

هر کس به آنچه خداوند به او داده است راضی باشد، راحت ترین زندگی را دارد.

تحصیل عشق و رندی آسان نمود اول *** جانم بسوخت آخر، در کسب این فضایل

گفتم که کی ببخشی بر جان ناتوانم *** گفت آن زمان که نبود جان در میانه حایل

«اوضاع اقتصادی خوبی نداشتم. در کنار تحصیل (جهت امرار معاش) پیش فردی به نام حاج رضا (فرزند کریم) و حاج کریم معتمدی که با پدرم رفیق و از اهالی روستا (محسن آباد) بودند، در کارگاه ریسندگی (کیش بافی) مشغول به کار بودم. یک مَبلغ جزئی، حدود روزی پنج ریال دستمزد دریافت می کردم. در روز چند ساعت کار می کردیم و درس ها را هم می خواندیم. از روستا که شنبه ها برای مدرسه می خواستیم حرکت کنیم، یک کیسه کوچک نان خشک و یک ظرف ماست همراه خودمان می آوردیم.

صبح شنبه موقع سحر،با بار میوه ها (خربزه و یا هندوانه) که برای فروش به شهر می آوردند به اصفهان می آمدیم. تا اینکه قبل آفتاب برسیم میدان کهنه (سبزه میدان) و هفته را در مدرسه بمانیم و آخر روز درسی (چهارشنبه) هم به همین طریق به روستا بر می گشتیم.

ص: 28

در اصفهان روزهایی که وضع ما خوب بود به بازار میوه فروش ها می آمدیم و مقداری خیارهای درشت که ارزان تر بود به کیلویی ده شاهی می خریدیم و با ماستی که از روستا همراه خودمان آورده بودیم و نان های خشک، روزگار را طی می کردیم. آن موقع هر چهار ماه یک دفعه هفت تومان (روزی ده شاهی حدوداً) شهریه می گرفتیم».

ایشان سایر دروس را تا خارج فقه و اصول از محضر اساتید ذیل بهره برد:

1. شیخ حیدرعلی محقق

2. شیخ مجتبی لنکرانی

3. سید اسماعیل هاشمی

4. سید ابوتراب درچه ای

5. سید عبدالحسین طیب

6. شیخ مرتضی اردکانی

7. سید حسین خادمی

8. حاج میرزا علی آقای شیرازی

9. حاج شیخ احمد فیّاض

10. سید محمد حسن میرجهانی

ایشان مدتی جهت تحصیل به شهر مقدس قم مشرّف و از محضر اساتید گرانقدری همچون آیات عظام: سبحانی و مکارم شیرازی، و همچنین اساتید اخلاق آن زمان، حضرات آیات بهجت، بهاءالدینی و کشمیری بهره مند گردیدند و سپس به اصفهان باز گشتند.

ص: 30

حجة الاسلام والمسلمین حاج شیخ عبدالکریم کشکولی از اساتید حوزه:

یکی از توفیقاتی که خدای متعال به بنده عنایت کرد آشنایی با حضرت مستطاب حجة الاسلام و المسلمین حاج آقا حسین مهاجر بود. این را موهبتی از طرف خدای بزرگ می دانم. آشنایی با ایشان به خاطر درسی بود که با هم مباحثه می کردیم. البته از دیدگاه ایشان مباحثه و از دیدگاه من تحصیل، مباحث اخلاقی و اعتقادی که از طرف ایشان مطرح می شد کمتر شاید جای دیگری می توانستیم پیدا کنیم. در سایه مواعظ و راهنمایی های لازم ایشان که هر شب به ما گوشزد می شد ما با زیرو بم کار طلبگی آشنا شدیم.

تذکرات به این جهت کمک می کرد، که یک طلبه، ابتدای راه طلبگی چکار کند، که بتواند این مسیر را طی کند.

نوعاً مُباحثات در یکی از امامزاده های شهر برقرار می شد و نور آن امامزاده و جاذبه ای که داشت تأ ثیر فرمایشات ایشان را مضاعف می کرد.

من جداً خودم را در برخی مطالب و مباحث مدیون این شخصیت می دانم و خدای بزرگوار لطف کرد ابتدا با ایشان و بعد با برادر بزرگوار شان حضرت آیة الله حاج سید حسن مهاجر (زید عزه) آشنا شدم. مشورت هایی در مسایل حوزه علمیه ای که مسئولیت آن را داشتم، با این بزرگوار داشتیم. این مشاوره ها بسیار مُؤثر و مُفید بود.

اُنس با علماء داشتند. در جلسات متعددی که علماء حضور داشتند ایشان تشریف می آوردند.(1)

حتی این اواخر پیشنهاد دیدار با علماء و فضلاء که به ایشان می شد، با مشکلات جسمی که داشتند، عموماً قبول می کردند. آن تشنگی دانستن و بیان مطالب مفید در آن جلسات مشهود بود. از اساتید به خوبی یاد می کردند و بار ها سراغشان را می گرفتند.

و فرموده اند: هر کس حدیثی را به اُمتم برساند که با آن سنتی را بر پا دارد یا بدعتی را در هم شکند، بهشت از آن او خواهد بود. (1)

به تبليغ بروند. ممكن است [تبلیغ] از واجب كفايى هم فراتر بوده و واجب عينى باشد.

حتی اگر کسی، به هر دلیلی نمی تواند 10 روز یا بیشتر برود، نباید این وظیفه واجب را به طور کلی ترک کند، بلکه اگر جایی باشد که 1 روز، 2 روز، 3 روز، کمتر، بیشتر بتواند برود و انجام وظیفه کند، مضایقه نکند. «ما لا یدرک کلّه، لا یترک کلّه.»(1)

حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (قدس سرّه):

آنچه برای طلبه اهمیت دارد این است که واقعاً مُبلّغ اسلام و مکتب باشد و با گوشه گیری و انزوا نمی شود دین را تبلیغ نمود. عارف واقعی کسی است که دین را تبلیغ نماید و مردم را از گمراهی نجات دهد. طُلاب نباید روحیه گوشه گیری و انزوا را به اسم عرفان برای خود انتخاب نمایند.(2)

ص: 38

مرحوم حاج آقا حسین علیرغم تهدیدهای مُکرر به قتل با پایداری خاصی هر هفته به این محل می رفتند، غریبانه، تک و تنها درب مسجد را باز می کردند، اذان می گفتند، نماز می خواندند و گاهی بدون هیچ شنونده ای منبر می رفتند و روضه می خواندند و اشک می ریختند. به این امید که مسلمانان با شنیدن صدای اذان، نماز و منبر از بلندگوی مسجد سکوت خود را بشکنند که به لطف خداوند و پایداری چندین ساله ایشان همین گونه شد.

آثار این فعالیت ها هنوز هست. به عنوان نمونه تا الآن هر سال در نیمه شعبان با حضور عُلمای اصفهان جشنی بزرگ و باشکوه در این محل برگزار می گردد.(1)

ص: 40

ایشان می فرمودند:

«دستور رفتن به تبلیغ در مناطق اطراف نطنز را آیةالله شمس آبادی به من دادند. بعد از مدتی آیةالله شمس آبادی را در مشهد دیدم و عرض کردم: اگر صلاح بدانید شخص دیگری را برای تبلیغ در نطنز بفرستید؛ زیرا برخی از اهالی حساس شده اند و مرا تهدید کرده اند.

آیةالله شمس آبادی به گنبد حضرت علی بن موسی صَلَواتُ الله عَلَیه اشاره کردند و فرمودند: تو را به این علی بن موسی رها نکن و ثابت قدم باش. من هم رفتم و عجیب هم مؤثر بود.

آقایان خادمی، شمس آبادی و صهری(1)،

در آن زمان اطراف اصفهان فعالیت های تبلیغی داشتند. راجع به طار هم صحبتی شده بود. با توجه به شرایط حاکم بر آن منطقه، و این که ما اصالتاً اهل آنجا بودیم، بنده را انتخاب و نامه ای برای ما نوشتند که به عنوان مُبلِّغ به روستای طار بروم.

البته دو سال قبل از آن هم به صورت سرزده رفته بودیم. شب داخل مسجد ما را راه ندادند و گفتند کلید نیست و نمی شود حتّی نماز خودمان را بخوانیم.!

نامه ای به عنوان مُجوز به ما دادند منتهی من چون از شرایط، آن جا اطلاع داشتم، این نامه را به کسی نشان ندادم. خیلی با احتیاط و به عنوان صله رحم با اقوام شروع به رفت و آمد کردم.»

«در آن زمان از لحاظ جمعیت، بهایی(2) کمتر، ولی بابی(3) و ازلی بیشتر داشت. اين

ص: 41

افراد تظاهر به مهربانی، حتی احترام و علاقه به امام حسین صَلَواتُ الله عَلَیهِ هم نشان می دادند، در صورتی که در واقع علاقه نداشتند و برای سادگی مردم نقشه می کشیدند تا بتوانند از این طریق مردم را، فریب بدهند. مسلمانان هم، تعداد کمی بودند.

حتی چند سال قبل شنیدم که بعضی از آنها درخواست داشته اند که ما بهایی ها قبرستانمان را از مسلمانان جدا کنیم. طوری بود که برخی از مسلمان ها داماد بهایی داشتند.!!

در زمان های قدیم آنها فردی را به بهانه کسب وکار به روستا می فرستند. او در حین خرید و فروش سؤالاتی را از مردم، پیرامون طول عُمر افراد روستا می پرسیده، کِثرت سؤالات اسباب اعتراض مردم را فراهم می کند. روزی مردم جمع می شوند و علّت اصلی این پرسش های مُکرر را از او می پرسند؟ در جواب آنها مطلبی را بیان می کند که همان مطلب، جَرقه گرایش به این فرقه را در مردم فراهم می کند.

اما در جوابِ اعتراض مردم می گوید: من مقدار عُمر اموات شما را پرسیدم و با توجه به جواب های شما متوجه شدم طول عُمر انسانها در این جا این مقدار (مثلاً حدود 120 سال) است. سؤالی برایم پیش آمد که چگونه ممکن است امام زمانی که شما می گویید با گذشت این همه سال از تولدش هنوز زنده باشد؟!

در پاسخ این سؤال، مردم قادر به پاسخ گویی نبودند. لذا فعالیت ها و تبلیغات آنها شروع می شود و از سادگی مردم، نهایت سوء استفاده را می کنند و می توانند تدریجاً مردم را جذب خودشان کنند. (جواب این سؤال در کتاب های پیرامون مهدویت مفصل داده شده است)

ص: 42

اینها تبلیغات وسیعی داشتند به نحوی که شبی پیرامون حضرت زهرا صَلَواتُ الله عَلَیهِا در مسجد روستای طار صحبت کردیم و افراد حتی از بابی ها و بهایی ها هم آمده بودند. در صحبت مقداری از فضایل صدیقه طاهره، سید نساء العالمین صحبت شد و در پایان عرض کردم این زهرای ماست و زهرای شما کیست؟ قرّة العین!!(1)

صبح خبردار شدیم که مردم برای قرة العين گریه کردند که چقدر این زن مظلومه بوده است.!! مردم اینقدر تحت تأثیر تبلیغات بابی ها قرار گرفته بودند که برخی از مَردها حتی با کتک زدن همسرانشان، آنها را از آمدن به مسجد نهی می کردند.»

آنها را گوش نمی کردند، تا اینکه شبی کدخدا ما را خواست و گفت: آمدن شما اینجا برای ما سمّ است و خطرناک، زحمت بکشید برگردید.

در جواب گفتم: اگر خلافی داشتم و خلافی گفته ام دیگر انجام نمی دهم، و اگر هم نگفتم که هیچ. هفته بعد که رفتیم درب مسجد بسته بود. ما جلوی مسجد نماز را خواندیم و به یک زحمتی ماندیم.»

بنده به جهت پیشرفت کار تبلیغی و روشی که خودم داشتم در استانداری قضایای بهایی ها و بابی ها را نگفتم؛ لذا مردم هم گفته بودند سیّد که کاری به کار ما ندارد و در استانداری هم قضایا را نگفته، و ما اصلاً اشتباه کردیم که بی احترامی کردیم و باید با ایشان همراهی کنیم. بالاخره در اثر لطف خدا و پیگیری های انجام شده، ماشین آوردند و ما را با احترام به روستا بردند و در مسجد نماز خواندیم. فعالیت ها ادامه پیدا کرد و از اصفهان هم افراد خیّری بودند که کمک می کردند و به صورت زیر بنایی شروع به کار کردیم».

عکس

از خصوصیات ایشان استقامت در تبلیغ بوده است. مقاومت را همراه کرده بودند. در مورد روستای طار مردم در اوائل استقبال نمی کردند و حتی مقابله مردم به خاطر جّوی که توسط بابی ها و بهایی ها درست شده بود، به برخوردهای فیزیکی و بی ادبی و جسارت هم رسیده بود، لیکن به لطف خدا و با عنایات صورت گرفته تدریجاً مشکلات کمتر و فعالیت ها ادامه پیدا می کند.

به نقل از حجة الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمود مهدوی (بکتاشیان) از روحانیون و مبلغین منطقه بشاگرد:

حاج آقا می فرمودند: «تا می رسیدم به روستا، سر قبر پدربزرگم (مرحوم حاج آقا حسین که از معتمدین محل بودند) حمد و سوره ای می خواندم، و بعد به سمت مسجد راهی می شدم، گاهی یک پیرمردی پای منبر بود و هیچ کس دیگر نمی آمد و در اثر لطف خدا و فعالیت ها و تبلیغات، استقبال مردم تدریجاً زیاد شد.»

ص: 46

افراد زیادی بر علیه ایشان تبلیغات منفی و اختلال در برنامه های ایشان ایجاد می کردند. لیکن هیچ کدام از این مسایل سبب دلسردی و قطع فعالیت های ایشان نشده است.

خیلی استقامت می خواهد که حاج آقا در اثر عدم پذیرش و استقبال مردم در روستای طار، برخی زمان ها شب را در قبرستان صبح کنند، ولی دست از فعالیت های تبلیغی بر ندارند.

مرحوم حاج آقا: «یکی از سادات از اطراف نطنز (اهل محله تکیه) جهت اُمور تبلیغی تشریف می آوردند. با اینکه مردم استقبالی از ایشان نکرده بودند ولی بنده به ایشان احترام می گذاشتم که این موضوع را در احادیث، فراوان داریم. همه را احترام می کردیم، چون این احترام زمینه جذب مردم و همچنین زمینه ماندن ما در محل بود.»

می کردند. بعد متوجه شدند که او در بستر بیماری افتاده، حاج آقا از او عیادت کرده بودند. در اثر این محبت های مستمر، این فرد مسلمان شده و در نهایت با دین اسلام از دنیا رفت.(1)

با همکاری دوستان جشن ولادت حضرت مهدی عَجَّلَ اَللَّهُ تَعَالِيَ فَرَجَهُ اَلشَّرِيفْ را در آن جا برگزار می کنیم.

مقداری از غذا در اصفهان و مقداری هم در خود روستا آماده می شود و بین شرکت کنندگان توزیع می شود. این جشن بیش از نیم قرن سابقه دارد.

جهت ساخت و تکمیل خانه عالمی هم در آنجا با مساعدت ها و پیگیری های مرحوم حاج آقا حسین فعالیت کردیم و به لطف خدا به بهره برداری رسید.

سال هایی که در ماه مبارک رمضان یا سایر فرصت های تبلیغی به آن جا می رفتم با سختی هایی که داشت در آنجا ساکن بودم.

مطالب مفید را در جمع می گفتند و جلسات خانوادگی هم همراه تذکرات بود.

می فرمودند: «هر مطلبی و هر کتابی خواندنی نیست. هر صحبتی شنیدنی نیست. ببینید منبع آن چیست؟ کتاب های مختلف و متفرقه نخوانید، شاید شما نتوانید تحلیل کنید و به مشکلات برخورد کنید. و می فرمودند: از اوقات عمر استفاده کنید».(1)

و حاج آقا با خوشرویی، همدردی و همدلی صحبت می کردند و یک آماری از اوضاع آنها به دست آوردند.(1)

این طور فعالیت کردن، خیلی عشق به خدمت می خواهد.

در زمانی که امکانات تبلیغی به شکل امروز نبود، خیلی در عرصه احکام تلاش می کردند. استفتاءات از مراجع داشتند. اکثر سؤالات را خودشان می نوشتند. در آن موقع هم فضای مجازی و امکاناتی از این قبیل نبود. لذا بعد که جواب مراجع می آمد، آنها را تکثیر و به مُبلغین می دادند.(2)

خستگی ناپذیر بود. علاوه بر جلسه ها در طول روز مراجعات مردمی هم داشتند.(1)

در منطقه ای از بخش داران که بودم ایشان تشریف آوردند. وقتی آمدند به سمت روستاهای محروم منطقه رفتند. شاید سه هفته طول کشید تا برگشتند و چهره ایشان از سختی کارها، تغییر کرده بود درحدی که من دُرست ایشان را تشخیص ندادم!

نزدیک که شدم ایشان را شناختم، دیدم که حاج آقا مهاجرند. پرسیدم که این مدت کجا بودید؟ گفتند: که نمی دانی برادر که چه خبره؟ رفتم خُطبه عقد جوانی را بخوانم وقتی از مسائل شرعی مربوط به عقد صحبت شد، متوجه شدم پدر این جوان هم بدون صیغه عقد ازدواج کرده.!! چشمان حاج آقا پر از اشک بود و می گفت: ما مُقصّریم. گاهی دو ماه در این منطقه ها می ماندند.(2)

مرحوم حاج آقا حسین مهاجر به عنوان یک شخصیت معنوی، عرفانی، تبلیغی و یک روحانی عالِم عامِل ، اثر گذار و صاحب نَفَس بودند.

حدود 30 سال با ایشان آشنا بودم. برداشت من این بود که ایشان انسان صاحب نَفَس و معتقدی هستند. تا بُن دندان معتقد بود و با تمام وجود خودشان اعتقاد داشتند. چون اعتقاد پشتوانه عمل است. مشاغل دیگر کمتر با عمل آن افراد شاغل در آن شغل ارتباط دارد. در عرصه تبلیغ و اثر گذاری در جامعه روحانی و سرباز امام زمان بودن عدم انفکاک میان گفته و عمل در آن شرط است.

«كُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ».(3) مردم را به غير از زبانتان دعوت به دين كنيد.

ایشان صرف نظر از کمالات علمی، حالت یک سرباز، نسبت به امام زمان عَجَّلَ اَللَّهُ تَعَالِيَ فَرَجَهُ اَلشَّرِيفْ رفتار می کردند.(4)

ص: 54

هیچ وقت در ارتباطات با افراد، کار شخصی نداشتند.(1)

چندین سال در مسجد امام موسی کاظم صَلَواتُ الله عَلَیه و منزل یکی از دوستان هر هفته چهارشنبه ها جلسه حدیث شریف کساء برای سخنرانی تشریف می آوردند و هیچ وقت وجهی را قبول نکردند.

بعد از جلسات ایشان می ماندند و با تک تک افراد حرف می زدند و این حرف زدن از روی دلسوزی بود، مثل اینکه یک رسالتی برای رُفقا داشتند و اگر جلسه ای را مخاطبين نمی آمدند، ايشان پیگیر بودند.(1)

در جبهه پیش می آمد مستحدثه و جدید بود و اکثر رزمندگان هم مقلّد امام بودند لازم بود که فتاوای آن مرحوم در اختیارشان قرار بگیرد. یکی از افراد مورد اعتماد شهید میثمی مرحوم حاج آقا مهاجر بود؛ زیرا ایشان اولاً مسائل مربوط به جبهه و رزمندگان و شهداء و مجروحین را شخصا استفتاء و جواب آن را با مُهر مخصوص حضرت امام می آوردند و به صورت فتوکپی منتشر می کردند. و ثانیاً مسایلی که هنوز استفتاء نشده و مورد نیاز بود را سریع استفتاء و با امکانات محدود آن زمان منتشر می کردند. شهید میثمی همیشه می فرمودند: جواب های آقای مهاجر بدون شک فتوای حضرت امام: است.(1)

مرحوم حاج آقا حسین مهاجر و شهید آیة الله ربّانی املشی

ص: 58

طریقه آشنایی: در سفری که مرحوم والی در اصفهان با مسئوولین کمیته امداد و اساتید دانشگاه و خَیّرین داشتند، گفته بودند یک روحانی بی هوا و هوس که دید مادی نداشته باشد احتیاج داریم، چون ما در آن منطقه علاوه بر اینکه کار اقتصادی و معیشتی برای مردم محروم می کنیم باید کار فرهنگی هم انجام بدهیم. در آن جمع حاج آقای مهاجر به ایشان معرفی شده بود.(1)

مرحوم حاج آقا: «در اوائل انقلاب در یک سفر تبلیغی رفتیم منطقه بندرعباس و صحبت از بشاگرد شد. صحبت از مسیر طولانی و مشکلاتی که وجود داشت. و به علت مسیر طولانی از رفتن به آن منطقه منصرف شدیم. یک روز به شکل خیلی اتفاقی جناب آقای حاج عبداللّه والی تشریف آوردند و فرمودند من جبهه بودم و در منطقه بشاگرد سر در آوردم! و اوضاع را که دیدم، قول داده ام کمک کنم. شبی ده هزار نفر گرسنه می خوابیدند. ایشان درخواست مُبلّغ جهت تبلیغ علوم دینی با توجه به فقر اقتصادی و همچنین فقر فرهنگی منطقه را دادند. یکی از شرایط مبلغین را فرمودند: به حضرت زهرا صَلَواتُ الله عَلَیهِا علاقه خاصی داشته باشد. بنده در جواب عرض کردم حرفی ندارم و کمک می کنم. ماه رمضان، ماه محرم الحرام حدود 10 تا 30 نفر از مُبلغین را آماده و اعزام می کردیم و همچنین به سایر مناطق از قبیل بندرعباس، کرمان و منطقه هایی که عموماً مردم در خواست حضور مُبلغین را داشتند.

افراد خوبی در این مُبلغین بودند. آقایان مهدوی، مداح الحسینی که فهرج کرمان بود (با سپاه کرمان هم ارتباط داشتیم)، اسماعیلی و...

ص: 61

عکس

در بشاگرد: حاج عبدالله موقعیت خوبی داشت. آدم سالمی بود. حتی اینقدر قابل اعتماد بود که وجوهات شرعیه را هم به او می دادند و ایشان پول ها را نزد حضرت امام خمینی رَحمَة الله عَلَیهِ می بردند و امام مقداری که امکان و لازم بود، اجازه می دادند و می فرمودند: بشاگرد مظلوم را دریابید.

گاهی حاج عبداللّه از تهران با بنده تماس می گرفت که عیال من از شدت کارها خسته شده، شما صحبت کنید، ایشان حرف شما را قبول می کند و ایشان (خانمش) حرف من را قبول می کرد. حاج عبدالله اکثر افراد و مسئوولین را به منطقه برده بود تا از نزدیک اوضاع را ببینند. یکی از مسئولین از مردم پرسیده بودند که چی می خواهید؟ در جواب به خاطر علاقه و اعتقادی که به امام حسین صَلَواتُ الله عَلَیه داشتند، تقاضای حسینيه ای کرده بودند. در آنجا مردم شب تاسوعا نمی خوابند و معتقدند که امام حسین صَلَواتُ الله عَلَیه در آن شب آسایش نداشت».

ص: 62

ایشان شاید حدود سال 1365 از طریق انجمنی که داشتند به نام انجمن شهید سید محسن مهاجر، بنده را به اتفاق حجج الاسلام مهدوی، مؤمنی، به منطقه اعزام کردند.

قبل از ما در اولین سفر، حاج آقا محسن جلالی با آقای مهدوی سفری به بشاگرد رفته بودند و بعد از آن ما به اتفاق دوستان کار را در آن منطقه محروم ادامه دادیم.

از حاج آقا محسن جلالی اوصاف منطقه را شنیدم. در آن منطقه در فرصت های تبلیغی (محرم، صفر، ماه مبارک رمضان) با اینکه در اصفهان هم جلساتی داشتیم به عنوان نمونه در مسجد رکن الملک ماه مبارک به دعوت مرحوم حاج آقا صدرالدین کلباسی نماز ظهر و عصر و منبر به عهده حقیر بود و منبرهای خانگی هم داشتیم. ولی احساس کردیم که اگر در روز قیامت در مقابل رسول اکرم صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم قرار بگیریم و از ما سؤال کنند که چرا این منطقه را با وجود مشکلات فرهنگی و استضعاف دینی رها کردید؟ پاسخ چی بدهیم. با یک نگاه اُخروی و معنوی و مسئولیتی که بعد از انقلاب به دوش ما بود کار را شروع کردیم.

اطراف این منطقه اهل تسنن بودند ولی این منطقه (خمینی شهر) شیعه نشین بود. بازگشت تشیع به این منطقه طبق مطالعاتی که داشتیم ریشه تاریخی دارد و به قرن 2 یا 3 هجری برمی گردد و این نشان می دهد که در طول تاریخ، علماء و مُبلغین در این منطقه حضور داشتند. مخصوصاً در مورد عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین صَلَواتُ الله عَلَیهِ مردم منطقه علاقه عجیبی به حضرت امام حسین صَلَواتُ الله عَلَیهِ و ماه محرم داشتند و مسجد که در آن زمان نبود ولی حسینه داشتند و در مجالس روضه اهل گریه و عزاداری آن هم عاشقانه و صادقانه بودند.

یادم هست که استاد مکرم مرحوم حاج آقا مصطفی فاضل کوهانی از مدرسین حوزه علمیه که اخیرا در اثر بیماری به رحمت خدا رفتند، سال 1359 به این منطقه رفته بودند، می فرمودند: می خواستیم مواد غذایی ببریم. مسیر جاده هموار نبود. مردم را جمع کردیم و جاده را صاف کردیم تا ماشین بتواند حرکت کند.

ص: 63

حرکت های تبلیغی و عمرانیِ خیلی محدودی گاهی از طرف برخی افراد انجام شده بود. بعد از آمدن ایثارگر خَدوم، حاج عبدالله والی و استقامت و ایستادگی ایشان خدمات چشم گیر و قابل توجهی در منطقه انجام شده بود.(1)

مرحوم والی حدود 900 کیلومتر جاده برای این مردم مظلوم آماده کردند.

از قول یکی از اهالی بشاگرد:

از خمینی شهر تا میناب حدود هفده ساعت راه بود. آرزوی بچه ها این بود که موقع رانندگی از دنده دو بروند سه، از بس جاده خراب بود. البته قبل از آن عموماً با شتر رفت و آمد می کردند و چند روزی در راه بودند. اما با جاده ای که احداث شد الان صبحانه را در میناب باشید می توانید ناهار را خمینی شهر بخورید.

با بریدن میلی متر میلی متر کوه ها و زحمت طاقت فرسای بچه ها، این راه درست شده است.

بیش از سه سال بچه هایی که در جاده کار می کردند، برق نداشتند و چون نمی توانستند مواد غذایی مثل گوشت و اینها را نگه داری کنند، هر پانزده روز یکبار به نوبت می فرستادمشان شهر یک غذایی بخورند تا مبادا دچار سوء تغذیه بشوند.!!

در جلسه اول حدود 30 ، 40 نفر برای اعزام به بشاگرد جمع شدند. در سفر قبلی حقیر بودم و حاج آقا محسن جلالی، بعد از آن سفر اوضاع منطقه به دست ما آمد و احتیاج شدید منطقه حس شد. دوستانی از قبیل حجج اسلام اسماعیلی و مؤمنی را دعوت کردیم. از لحاظ سختی کار خیلی مشکل بود. هوا فوق العاده گرم، جاده ها صَعب العبور ولی جمع ما یک جمع با معنویتی بود.

در منطقه ای که بودیم خیلی فقر اقتصادی حاکم بود. خیّرین بزرگواری ایام محرم می آمدند و در آن جا پخت و پز داشتند و ما افراد روستاها را در آن محل دعوت می کردیم، همه جمع می شدند. جلسات روضه و منبر به همراه اِطعام برقرار می شد.

ص: 64

در یکی از جلسات جوانی مراجعه کرد در حالی که گریه می کرد و می گفت: ما روستایی داریم که ماشین رو نیست و با سختی به وسیله حیوانات یا موتور فقط می توانیم رفت و آمد کنیم، جاده نداریم، مشکلات زیادی داریم همه را تحمل می کنیم ولی از اینکه روحانی نمی آید، تحمل نداریم. وقتی این مطلب را برای حاج آقا گفتم، فرمودند: «هر طور هست باید روحانی به این روستا برود در بشاگرد طلبه روضه که می خواند مردم واقعاً گریه می کردند. دسته جات سینه زنی و نوحه خوانی داشتند».(1)

ایشان به مرحوم حاج عبدالله خیلی سفارش و اصرار می کرد و می گفت: صبر خوبی داری و این صحبت ها خیلی مؤثر بود و سبب شد حدود 23 سال حاجی در منطقه فعالیت کند.

وقتی حاجی به رحمت خدا رفت من در مراسمی که در یکی از مساجد اصفهان برای مرحوم اخوی گرفتند حاج آقا مهاجر را زیارت کردم و قصدم این بود، به خاطر شرایط و خاطراتی که از حاجی در منطقه داشتم از بشاگرد برگردم و دیگر ادامه ندهم. بعد از منبری که حاج آقا مهاجر در آن مراسم رفتند، از بنده برای ناهار دعوت کردند. ایشان اصرار کردند و ما هم رفتیم. در آن جلسه آقای مرجوی رئیس کمیته امداد استان هم بودند. ایشان (مرحوم حاج آقا) تأکید کردند باید حضورتان در بشاگرد باشد و با حاج محمود ادامه کارهای حاج عبدالله را بدهید. گفتم: من توان کار را اصلاً ندارم و ما سه برادر با هم بودیم و الان حاج عبدالله نیست و هر کجا پا می گذاریم حضور حاجی بوده و از لحاظ روحی آمادگی ادامه کارها را ندارم.

فرمودند: نه، شما آن جا باشید، این توان در شما هست. بالاخره قول را از ما گرفت. خدا را گواه می گیرم اصلاً طاقت نداشتم اما با نصیحت های حاج آقا احساس مسئولیت دوباره ای کردم و دیگر می ترسیدم که منطقه را ترک کنم.

حاج عبدالله هر وقت از مشکلات منطقه خسته می شد خدمت ایشان می رسیدند و صحبت می کردند و با صحبت های حاج آقا آرام می شدند. همین حس برای خودم هم بود. ایشان یک دید عجیبی روی بشاگرد داشت، و با یک علاقه خاصی، موضوعات را پیگیری می کردند.

فعالیت های زیادی در بشاگرد شد ولی از بهترین کارها حوزه علمیه بشاگرد بود. ما در زمان سابق یک روحانی هم نداشتیم و مُبلّغ از شهرهای دیگر می آمد. الان چند سال است که مُبلّغ داریم. تازه به شهرستان های قشم، هرمز، سیریک، میناب، بندرعباس، هم اعزام داریم.(1)

ص: 67

عکس

حدود سال 74 یا 75 به پیشنهاد حاج آقا و به اتفاق حاج آقا مؤمنی قرار شد در بشاگرد مستقر شویم. قرار بر این شد که حوزه علمیه در آنجا تشکیل شود. تا آن موقع روحانیون از طرف حاج آقا که گاهی تا 20 نفر هم می شد به منطقه اعزام می شدند ولی با این وجود به خاطر وُسعت کار، جوابگوی منطقه نبود و با حاج آقا والی هم مذاکرات بیشتری شد و در آن موقع مسئوولیت فرهنگی کمیته امداد را داشتیم.

ایشان (حاج آقا والی) هم در اول کار می فرمودند: ما با خیّرین تهران و جاهای دیگر حوزه راه اندازی کرده ایم، جوابگو نبوده و الآن هم تعطیل است و مخارج عمرانی آن بر روی دوش ما باقی مانده و نتیجه لازمه را نداشته است. حاج آقا والی این مطالب را مطرح کردند که چه کسی حاضر است اینجا بماند؟ گفتم: ما می مانیم. ایشان فرمودند: این که می مانید و در تربیت طلاب و مُبلغین تلاش می کنید را بنویسید و مکتوب کنید.

ص: 68

طرح هایی را با دوستان طراحی کردیم، مثل تأسیس یک مرکز قرآنی، طرح حوزه و تأسیس پروژه های کار و صنعت جهت اشتغال در منطقه.

در اجرای طرح ها مشکلات داشتیم و نیازمند یک ساختمان بودیم. کار صنعتی هم احتیاج به متخصص داشت.

در آن جا دانش آموزان به شکل شبانه روزی از اول راهنمایی به مدت هفت سال در اختیار کمیته امداد بودند. ساعات فراغت آنها حتماً باید به امور مفیدی می گذشت و اشتغال آنها باید پیگیری می شد که بعد از اخذ مدرک دیپلم با مشکلات جدیدی روبرو نشوند. کارها شروع شد. در سال اول طرح قرآنی را در یکی از مدارس راه اندازی کردیم. بنده و آقای مؤمنی به همراه خانواده هايمان، یک مرکز قرآنی تأسیس و دو دوره 4 ماهه موفق از کلاس های قرآنی، آموزش احکام و تاریخ اسلام برقرار کردیم.

در مورد دختران هم خانواده های آنها فقط به ما اطمینان داشتند. می رفتیم دخترها را تحویل می گرفتیم و آخر هفته که دروسشان تمام می شد، به منازلشان بر می گرداندیم.

طرح ها بنابر دلایلی ادامه پیدا نکرد. تصمیم گرفتیم برگردیم. قبل از اینکه بیاییم مسئوولین شاخه ها (4 شاخه کاری داشتیم) را در یک جلسه جمع کردیم و اطلاعیه ای برای جذب طلبه در حوزه چاپ کردیم. شرایطی را در آن درج کردیم و این شاخه ها اطلاعیه ها را در مناطق خودشان تبلیغ کردند.

بنده برگشتم ولی حاج آقا مؤمنی ماندند و بالاخره چند نفر آمدند و سال بعد حوزه با حضور مرحوم حاج آقا حسین مهاجر کلنگ زنی شد.(1)

کار حوزه را با 6 طلبه و آن هم زیر پله ای در کمیته امداد، که به عنوان خوابگاه از آن استفاده می کردیم، شروع کردیم. سیّدی که اهل معنویت بود به حاج آقا این نوید را داده بود که شما ناراحت کار حوزه نباشید.

حوزه با آن مشکلات و ناملایمات، در واقع کِشتی و سفینه رحمت در آن منطقه

ص: 69

شد. افتتاح حوزه با آن محرومیت فرهنگی، یک انقلابی در منطقه بود. در منطقه روحانی کم بود، ما هم در یک جا ثابت نمی ماندیم هر شبی یک روستا می رفتیم و این روش را با حاج آقا مشورت کردیم، ایشان فرمودند: کار خوبی است.

یادم هست در مسیر روستاها یک روستا نرفته بودم، وقتی آنها را دیدم گفتند: ما نذر کردیم یک روحانی در روستای ما بیاید.(1)

در فصل گرما نمی شد آنجا کلاس برقرار کرد. طلبه ها را جهت کلاس ها به مناطق خوش آب و هوا از قبیل اصفهان در حوزه حبیب آباد، قزوین و یزد می بردیم.

مرحوم حاج آقا مهاجر پشت کار و اهتمام فوق العاده ای داشتند که مناطق محروم که روحانی رفت و آمد نمی کند، مُبلّغ بفرستند.(2)

حجة الاسلام والمسلمین حاج سید محسن مؤمنی از روحانیون فعال در منطقه بشاگرد:

فعالیت های حوزه ادامه پیدا کرد تا پایه های بالاتر، ما دوباره حدود سال 81 تا سال 91 رفتیم و کارها را ادامه دادیم. این ده سال را آن جا به اتفاق خانواده ماندیم.

مرحوم حاج آقا مهاجر ریاست هیأت اُمناء را داشتند.

طلبه ها تابستان به اصفهان یا شهرهای دیگر می آمدند. علاقه ایشان به مناطق محروم، بشاگرد را زنده کرد. وقتی به همراه دوستان برای منطقه محروم بشاگرد رفتیم، از منطقه تبلیغی که بر می گشتیم جلساتی با ایشان داشتیم و ایشان این نکته را تذکر می دادند که بشاگرد مورد توجه حضرت ولی عصر عَجَّلَ اَللَّهُ تَعَالِيَ فَرَجَهُ اَلشَّرِيفْ است.

در ایّام جنگ ما سفرهایی جهت تبلیغ به جبهه داشتیم. با منطقه بشاگرد هم ارتباط تبلیغی داشتیم. فعالیت های خوبی هم با حمایت حاج آقا مهاجر و سایر دوستان انجام شد.

حاج آقا عنایت خاصی به منطقه بشاگرد داشتند و می فرمودند: امام زمان عَجَّلَ اَللَّهُ تَعَالِيَ فَرَجَهُ اَلشَّرِيفْ روی

ص: 70

فعالیت های این منطقه عنایت دارند.(1)

حدود سال 69 جلسه ای با ایشان داشتیم. فرمودند: می خواهی حضرت ولی عصر عَجَّلَ اَللَّهُ تَعَالِيَ فَرَجَهُ اَلشَّرِيفْ از تو راضی باشد؟ عرض کردم: بله، از آرزوهای ماست. فرمودند: باید بروی بشاگرد.(2)

ص: 71

قرض الحسنه را در مسجد مطرح و ضرورت آن را برای اهالی بیان کردند. برای شروع کار، خودشان مبلغ هزار تومان که در سال 58 رقم قابل توجهی بود را به عنوان سرمایه برای قرض الحسنه قرار دادند و گفتند: این پول را من نمی خواهم و همین پول پشتوانه مالی صندوق و قرض الحسنه شد.(1)

می کردند، جلساتی را هم راه اندازی و مدیریت می کردند.

در روضه ای که ایام دهه آخر ماه صفر به لطف خدا و عنایت اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم برگزار می کنیم، سال قبل از رحلتشان از ایشان دعوت کردیم و با شرایطی که حتی منزل ما پله هم داشت و برای ایشان واقعاً سخت بود ولی تشریف آوردند و حاضرین را از حضور و کلامشان بهره مند نمودند.(1)

حدود سی سال قبل وقتی این مرد توانا با دیدن ناتوانی و توقف این بنده ضعیف خداوند، تصمیم به حرکت قدم به قدم بنده گرفتند، در طول زمان با رهنمودها و تذکرات خود چراغ راهم بودند. این جلسات تا یک هفته قبل از انتقال ایشان به بیمارستان ادامه داشت.

در ابتدا ایشان پیشنهاد برگزاری جلسات روضه در ایّام فاطمیه را دادند، که هنوز بیش از ده ها سال به عنوان یادگار این مرد مُصمم و آسمانی پابرجاست.

سالهای سال خودشان مدیر و واعظ و هدایتگر و مددکار جلسات بودند. حتی سال قبل (از رحلتشان) با کهولت و ناتوانی، یک ساعت کلام از دل برخواسته خود را به دل های مشتاقان فاطمیه تقدیم نمودند.

ایشان سعی داشتند دست ها را بگیرند و از کوچه پس کوچه های تاریک و باریک دنیای خاکی بیرون ببرند، و با شنیدن نمونه هایی از معرفت و ایمان و ایثار، آسمانی بیندیشند.(2)

با این روحیه افراد زیادی با ایشان ارتباط داشتند. این بزرگوار با سعه صدر وقت می گذاشتند و تلاش در رساندن مطالب ناب به افراد داشتند. روحش شاد.

ص: 74

شخصیت های حوزوی هستند در این اعزام ها حضور فعال داشتند.(1)

عکس

ایشان در باب تعریف منطقه محروم مثل دیگران نگاه نمی کردند. چون معمولاً جاهای دور افتاده از مرکز را محروم می دانند ولی به نظر می رسید دیدگاه ایشان این بود که هر جایی که از لحاظ فرهنگی مستضعف باشد و از جهت اطلاعات دینی ضعیف باشد محروم است. این مناطق را اعم از دور و نزدیک مثل: بشاگرد، کازرون، لردگان، فارس، اطراف شهریار، سنندج، خراسان، مناطق عشایرنشین، اطراف اصفهان و سایر مناطق را شناسایی می کردند و اعزام می کردند.(1)

نمونه ای از انحرافات فکری و عملی در مناطق محروم به نقل از ابوالشهید حاج شیخ محمد مداح الحسینی از مبلغین و فعالان فرهنگی در مناطق محروم:

یکی از سفرهای تبلیغی اینجانب در سال 1362به روستاهای كرمان بود و بنده از

ص: 77

طرف حجة الاسلام و المسلمین جناب آقای سید حسین مهاجر پدر شهید، به آنجا اعزام شدم. رسم آنجا این بود که هر کس به مشهد یا کربلا می رفت، هنگامی که از سفر بر می گشت تمام آبادی اعم از زن و مرد دَم دروازه به استقبالش می رفتند و به گونه ای عمل می کردند که گویا زائر با آنها مَحرم است، یعنی با او مصاحفه و معانقه و دست و روبوسی می کردند؛ ولو آن زائر زنی نامحرم باشد.

بنده به عنوان یک مبلّغ منبر رفته و سخنرانی کردم و با بیان مسایل حجاب و محرم و نامحرم، مردم را از این کار منع نموده و این عادت غلط را از سرآنها انداختم.

در همان سفر بعد از چند روز با محافظ از طرف سپاه به روستاهای اطراف فهرج رفتیم. (زیرا راه ها به سبب وجود قاچاقچیان و درگیری های به وجودآمده اَمن نبود) من برای اهل تسنن منبر رفته و روضه هم می خواندم و می دیدم که آنها نیز در مصائب اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم گریه می کردند.(1)

خدمات آن منطقه (ساخت مساجد، رسیدگی به فقراء و محرومین و...) خوشحال شدند و تشویق می کردند.

چند مُبلّغ خوب از جمله مرحوم حاج شیخ مصطفی فاضل از مدرسین سطوح عالی، شیخ مرتضی مدّاح علی را برای کمک به امور تبلیغی فرستادند.(1)

برخی از این مناطق در شدت محرومیت بود، شدت فقر فرهنگی طوری بود که مشاهده می شد در برخی از این مکان های تبلیغی اول ازدواج می کردند و بعد اگر آخوند گیر می آمد ازدواج شرعی و عقد می خواندند.(2)

موردی بود که سه تا بچه داشتند و بعد عقدش را خواندیم.(3)

با مرحوم حاج آقا ارتباط زیادی داشتیم. ایام جنگ به کُردستان و بعد از آن هم به منطقه محروم لُردگان و همچنين مناطق باغ بهادران و چرمهين اعزام داشتند.(4)

اعزام نمی کردند و به همین سبب مُوازی کاری نمی شد. خیلی از مناطقی که اعزام می کردند، بدون اینکه مقّید باشند انجمن شهید مهاجر مطرح شود، مناطقی بود که اصلاً گاهی ماشین نرفته بود، آب و برق هم نداشتند. ایشان از شنیدن وضعیت این مناطق ناراحت می شدند.

این بزرگوار فردی وظیفه شناس بودند و محوریت کارهایشان را حضرت ولی عصرعَجَّلَ اَللَّهُ تَعَالِيَ فَرَجَهُ اَلشَّرِيفْ می دانستند. بعد از سفر تبلیغی، طبق عُرف ما باید خدمت ایشان می رسیدیم ولی ایشان به مدرسه وحجره ما آمدند. خیلی خوشحال شده بودیم.(1)

داشتند. گاهی هم با آن بیان مختص خودشان نهیب می زدند و می فرمودند: عمل نمی کنیم. اگر عمل می کردیم وضعمان خیلی بهتر از حالا بود.(1)

مرحوم حاج عبداللّه والی پنج ساعت شده، خیلی آنجا زحمت کشیده شد.(1)

همیشه روی این نکته تأکید داشتند که کمک به مُبلغین طوری نباشد که باعث تحقیر و ذلّت باشد. به نظر می رسید که دفتر و تشکیلاتی در کار نیست ولی تأکید می کردند که منظم و به دقت کارهای انجام شده، در دفتری ثبت شود.(2)

خلاصه، آن ماه مبارک رمضان تأثیر کلام مرحوم حاج آقا حسین مهاجر را به خوبی در وجود خودم دریافته و سعی کردم میدان را برای استفاده دانشجویان در اختیار او بگذارم و آن طلبه هم انصافاً سنگ تمام گذاشت و خوش درخشید.(1)

فکر درس و بحث بودم، اصلاً به فکر تهیه منزل و امکانات مادی نبودم. یک روز با اتوبوس به بلوار امین می آمدم، در آن موقع در منزل پدر خانمم بلوار امین سکونت داشتم. به صورت اتفاقی حاج آقا را دیدم، پرسیدند از خودت منزل داری؟ عرض کردم: خیر و در منزل پدر عیالم هستم. بعد پرسیدند چند تا فرزند دارید؟ عرض کردم: دو تا دختر دارم. فرمودند: آدم دختر دار باید در فکر تهیه خانه باشد. آینده برای دخترانتان خواستگار می آید. بهتر است که منزل از خودتان داشته باشید و همین صحبت آن روز جرقه ای شد برای تلاش ها در جهت تهیه مسکن و به لطف خدا بعد از مدتی صاحب منزل شدم.(1)

وظیفه تبلیغ است ولی وجه منبر، راه معاش طلبه هاست. شما پرداخت کنید که اقتصاد طلاب از مردم جدا نشود. من خودم احتیاج ندارم وُجوهی که می دهید به مستحق آن پرداخت می کنم.

می فرمودند: اموات از اینکه از سر قبرشان می خواهیم برویم ناراحت می شوند و با خواندن سوره قدر این ناراحتی بر طرف می شود.(1)

در ماه های مبارک رمضان به نیت شهیدشان، بیست ختم قرآن را بانی می شدند که افراد بخوانند.(2)

از خصوصیاتی که ایشان را کانون توجه اهل معنا قرار داده بود اخلاص و فاصله گرفتن از هر امری که بخواهد به اخلاصش آسیبی برساند بود. به همین جهت از شهرت طلبی و تابلو شدن برای جریانات سیاسی پرهیز داشتند.

از پدران اولین شهدای انقلاب در اصفهان بودند. ولی هرگز آن را اظهار نمی کردند.(1)

ایشان عالمی متقی و انسانی بودند که دین را باور کرده بود. اهل تصنع و تظاهر نبود و نسبت به برآوردن حوایج اهل ایمان تلاش می کرد.(2)

روی اخلاص در عمل حساس بودند. با شهید جلال افشار هم مأنوس بودند.

اگر در منبر خاطره ای می گفتند که مال خودشان هم بود ولی می فرمودند: بنده خدایی، کسی و... که خودشان را لو ندهند.

دوست نداشتند جایی خودشان را مطرح کنند، حتی نمی خواستند در خیریه اسمشان باشد.

در برخورد با افراد، اگر کسی عیبی داشت به خود فرد می گفتند. متوجه عیب باطنی افراد هم می شدند و با کنایه و غیر مستقیم مطلب را بیان می کردند. از رعایت کردن احکام الهی خوشحال می شدند. از اینکه ما خمس اموالمان را می دهیم خوشحال بودند.(1)

ایشان اصلاً و ابداً وابسته به کسی نبود. به هیچ کس وابستگی نداشت و البته هیچ وقت هم بی ادبی به کسی نمیکرد.

روحانی هم پناهگاه مردم در امور دنیا و آخرت است. این مستلزم اعتماد بالایی است و انقلاب این اعتماد را بالا برده است و الآن هم بر حفظ این اعتماد باید تلاش کرد. (1)

خودشان هم در کارها مشورت می کردند. مطالبشان حالت دستوری نداشت.

داشتند اجازه نصب تابلو در اتاق مراجعات خود را ندادند.(1)

بعد از رحلت قاب عکس را در منزل پیدا کردند.

از القاب دور بودند و می فرمود: من ثِقَة الاسلام هم نیستم و همان مهاجر بگویید کافی است. یک دفعه در جلسه ای با بچه های سپاه داشتیم، ایشان تشریف آوردند. بنده گفتم برای سلامتی حضرت آیة اللّه مهاجر صلوات. ایشان همان موقع تذکر دادند که من آیة اللّه نیستم و همان بگویید مهاجر خوشحال می شوم.(2)

ایشان در وصیت نامه خود آورده اند روی قبرم نوشته شود: «یا من له الدّنیا و الآخرة ارحم من لیس له الدّنیا و الآخرة، قبر مرحوم سید حسین مهاجر فرزند سید عبدالرسول» و از نوشتن القاب خودداری گردد.(3)

ص: 96

در خصوص تعریف از ایشان و تمجید از خصلت های خوب، هیچ موقع خود باختگی نداشتند و مرتب ما را به عدم تعریف از ایشان ترغیب می نمودند.(1)

ایشان خودشان را چیزی نمی دیدند، دنبال مطرح کردن خود نبودند. حتّی خاطراتشان را موردی و تحت شرایطی تعریف می کردند.(2)

خودشان را همیشه دست خالی و محتاج به یادگیری مطالب می دیدند.(3)

از تذکرات مرحوم حاج آقا به جناب آقای قندی از فعالان فرهنگی:

«آقای قندی اگر مطلبی از من می خواهی بگویی، بگو یک نفری و اسم از من نبر». بعد هم از من به خاطر اینکه رعایت کردم، تشکر کردند.

در لحظه ای فتنه گران با آدم چه می کنند. هرچه خیر و مراتب از خود دیدی، بر نگو، اما هر خیر کوچک از دیگران دیدی بسیار گرامی و بزرگ بشمار. از خود بترس، بی خود باش و با تمام خود خودت در همه حال به مجاهده باش (معذورم که بسیار گفته و اشارت ها صادره از قلب ایشان در این مقال نه می توان گفت و نه در گفته در می آید).(1)

این شعر را زیاد می خواندند:

بنده پیر خراباتم که لطفش دایم است *** ور نه لطف شیخ و زاهد گاه هست و گاه نیست

وعده می کردند. سعی می کردم سر وقت برسم. وقتی که درب منزلشان می رسیدم، می دیدم ایشان زودتر از من آنجا آماده و منتظر هستند و تأخیر نداشتند.

گاهی دیر می رسیدم ایشان با یک لحن آرام ولی همراه با تذکر می فرمودند: آقای فروغی دیر کردید. نمی گفتند چرا دیر آمدید؟ تُندی نمی کردند.

حدود این هفده سالی که با هم بودیم برخورد تند از ایشان ندیدم و تازه می فرمودند: ما از شما راضی هستیم شما هم انشاء اللّه از ما راضی باشید.

به روستا که می رسیدیم ایشان به من می فرمودند مثلاً ساعت 5/10 وعده ما برای برگشت به اصفهان است. پیشنهاد می دادند که شما هم می توانید در این ساعات به امامزاده بروید. خودشان برای رسیدگی به فقراء و یا جلساتی که برای برخی از دوستانشان داشتند، می رفتند و بعد سر ساعت که جهت برگشت وعده کرده بودند می آمدند.(1)

تقیّد داشتند به صورت منظم در روضه شرکت کنند و نظم برایشان مهم بود.(2)

هم می فرمودند: که چرا بی حالی؟ چرا حواستان را جمع نمی کنید؟

با گروهی از خواهران که رفته بودیم به زیارت ایشان، در بین آنها یک حافظ قرآن بود. خیلی برای او احترام قائل بودند، با این برخورد در واقع او را تشویق کردند.(1)

متوجه شدم سماور ساز است و سال ها است با میرزا علی آقا شیرازی مرتبط است. با این پیرمرد رفیق شدم و مطالب مهمی آموختم.

حجة ابن الحسن» می گفتند و اشک می ریختند و این شعر را می خواندند:

ای طبیب دردمندان خسرو خوبان کجایی *** ای شفا بخش دل مجروح بیماران کجایی

ظلم و جور و جهل و کین یکباره عالم را گرفته *** ظالمان جولان دهند ای مُصلح دوران کجایی

تا آخر این بیت را می خواندند و با حال عجیبی می گریستند. عجیب بود در همین حال و هوا که داشتند به فکر چوپان هایی بودند که در مسیر مشغول به گله داری بودند. همیشه مقداری میوه به خصوص هندوانه و خربزه در صندوق عقب ماشین می گذاشتند و در مسیر به چوپان هایی که در گرمای تابستان مشغول به چراندن گله بودند می دادند و می گفتند بندگان خدا در این بیابان ها اذیت می شوند. این کار را آن قدر تکرار کرده بودند که چوپان ها ماشین ایشان را می شناختند و تا ماشین کنار جاده متوقف می شد خودشان سراغ حاج آقا می آمدند.

یک وقت که در حال راز و نیاز بودند، خودم شنیدم که می گفتند: پروردگارا، عمری از من گذشته، نه عِلمی، نه عَملی، نه تقوایی، هیچ ندارم، فقط موقعی که بچه بودم مرحوم پدرم منبر می رفت و روضه می خواند و بعد از منبر ایشان پا منبری می خواندم. بیشتر وقت ها روضه حضرت عباس صَلَواتُ الله عَلَیه و این شعر را می خواندم:

دیدى که فلک به ما چه ها کرد؟ *** ما را به غم تو مبتلا کرد

کى دست تو را ز تن جدا کرد *** عباس جوان برادر من

خدایا مگر به خاطر همان مصیبت خوانی ها از من درگذری.(1)

در منزل فقراء که برای کمک می رفتند جلسه توسلی هم داشتند.

در واقع یکی از راه های رشد معنوی را توسل به اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم می دانستند.

روضه ای که می خواندند مقید بودند که مستند به روایات و مقاتل معتبر باشد.

ص: 104

به این شعر(1) نظر داشتند و می خواندند:

ای ماهیِ دریا برایت گریه كرده *** پیغمبر و زهرا برایت گریه كرده

عالم محیط غُربتت، زائر ندارد تربتت *** مظلوم حسن جان، مظلوم حسن جان

خودشان برای من گفتند که با کس دیگری (که علی الظاهر از اولیای الهی بودند) توسّلی به امام مجتبی صَلَواتُ الله عَلَیه پیدا کردیم و گفتند در آن جلسه خود آقا تشریف آوردند.(2)

حاج آقا فرمودند: بعد از روضه امام حسن صَلَواتُ الله عَلَیه و خواندن این شعر، شخصی که مورد اطمینان بود به من گفت: من امام حسن مجتبی صَلَواتُ الله عَلَیهِ را در جلسه زیارت کردم. (نام آن فرد را نیاوردند).(3)

مولاعلی صَلَواتُ الله عَلَیهِ مشغول خوش آمد گویی به زائران حضرت مولا صَلَواتُ الله عَلَیهِ هستند.

خواب را محضر یکی از اساتید تعبیر خواب بیان کردیم. ایشان فرمودند: خواب عالی است. روح ایشان با مولا علی صَلَواتُ الله عَلَیه ملازم شده است.(1)

بود و گاهی می گفت مشکلات سر راه هست، که باید علاوه بر دعا، متوسل هم شد.(1)

در خُلقیات به نظر می رسید همان چیزی را که خدا و حضرت رسول صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم فرموده بودند، عمل می کردند، به عنوان نمونه همیشه سلام را زودتر می گفتند و مطالبی که می فرمودند، گویی همان بود که در آن موقع ما در ذهنمان به آن فکر می کردیم. دست بوسی را اجازه نمی دادند.(2)

همیشه به ما محبت داشتند. حتی وقتی بنده در دوران جنگ جانباز قطع نخاع شدم و دیگر توان رفتن تبلیغ را نداشتم تا چندین سال ایشان سراغ می گرفتند و به ما عنایت و مساعدت داشتند. (3)

یکی از اقوام دور ما که اصفهان زندگی می کرد نمی دانم چطوری با حاج آقا آشنا شده بودند. یک وقتی که خدمت حاج آقا رسیدم فرمودند: فلانی مشکلاتی دارد، خبر داری؟ گفتم: نه. ایشان خیلی ناراحت شد که چرا ما از وضعیت اقوام خبر نداریم.(1)

همیشه از اقوام، حتی اقوام دور احوالپرسی می کردند.

حضرت امام صادق صَلَواتُ الله عَلَیهِ فرمودند: «کونُوا لَنا زَيْناً وَ لا تَکونُوا عَلَيْنا شَيْناً».(2)

روحانی بودن، مُبلغ بودن، شیعه بودن زیبنده قامت رسای این مرد الهی بود.

در روایت داریم که اگر کسی فاقد این پنج خصلت باشد بهره زیادی در او نخواهد بود: «خَمْسٌ مَنْ لَمْ تَكُنْ فِيهِ، لَمْ يَكُنْ فِيهِ كَثيرُ مُسْتَمْتَعٍ: اَلْعَقْلُ وَ الدّينُ وَ الْأَدَبُ وَ الْحَياءُ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ».(3)

مرحوم آقای مهاجر انصافاً صفات پنج گانه را داشتند. انسان اینکه خود ایشان عامل به دستورات دین است را حس می کرد.

در روایت داریم با عالِمی نشست و برخاست کنید که بتواند از پنج حالت به پنج حالت شما را ببرد. «عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم قَالَ: لا تَجلِسُوا إِلا عِندَ كُلِّ عَالِمٍ يَدْعُوكُم مِن خَمسٍ إِلَى خَمسٍ مِنَ الشك إِلَى اليَقِينِ وَ مِنَ الرياءِ إِلَى الإِخلاصِ وَ مِنَ الرغبَةِ إِلَى الرهبَةِ وَ مِنَ الكِبرِ إِلَى التَّواضُعِ وَ مِنَ الغِش إِلَى النصِيحَةِ».(4)

1- از شك به يقين؛

2- از ريا به اخلاص؛

3- از دنياپرستى به زهد؛

4- از غرور به تواضع؛

ص: 112

5- از دغل بازی به نصیحت پردازی

واقعاً مصداق بارز این حدیث بودند.

یکی از افرادی که در طول عُمرم ملاقات کردم که روی صراط مستقیم حرکت می كردند و مصلحت اندیشی هايی که مصلحت اصلاً در ترک آن است را نداشتند، ایشان بودند، چون ملاک ایشان رضایت الهی و رضایت وجود نازنین حضرت مهدی عَجَّلَ اَللَّهُ تَعَالِيَ فَرَجَهُ اَلشَّرِيفْ بود.(1)

آن عالم راحل یکی از مصادیق عالِم واقعی بود، آنان که دیدارشان یادآور خداوند، گفتارشان فزونی بخش علم مفید، و رفتارشان ترغیب کننده به آخرت بود.(2)

مصداق «يُذَكِّرُكُمُ اَللهَ رُؤْيَتُهُ»(3)

دیدن ایشان انسان را یاد خدا می انداخت.(4)

حدود ده سال بود كه بيمار بودند، البته كم و زياد داشت، گاهی بهتر می شدند و گاهی هم بدتر، به خصوص اين ماه های آخر خيلی حالشان بدتر بود، عملاً زمين گير شده بودند، اما مهم اين بود كه حتی يك بار هم ناشكری نكردند. از ايشان می پرسیدم: از اينكه بدتر شده ای و خانه نشين شده ای ناراحت نيستی؟ می گفتند: نه، راضی هستم به رضای خدا.(5)

مملکت و مردم معرفی و به ایشان دعای مخصوص بفرمایید. هر چه تلاش کردم نتوانستم. بعد پرسیدند چرا دعا نکردید؟ به آنها گفتم انشاء اللّه در یک فرصت دیگر.

بعد از اتمام آن جلسه، جلسه ای بود خصوصی و آنجا گفتند حالا دعا را انجام بدهید و به احترام من آن شخصیت آمد کنار من، ولی من باز هم تلاش کردم، و بالاخره چون نمی دانستم ایشان چگونه هستند دعا نکردم. لذا کنار جلسه سجده شکر کردم و گریه کردم. خوشحال بودم که دروغ نگفتم.(1)

خانواده دقت می کردند. سفره خانم ها و آقایان فامیل جدا باشد و در تحقیق ازدواج فرزندانشان حجاب مدّ نظرشان بود و اصرار و تأکید داشتند.(1)

قرض الحسنه ای داریم، ایشان سفارش فرمودند که کارمزد بیش از حد نگیرید و ما این سفارش را عمل کردیم. با اینکه نُه نفر کارمند داریم ولی به لطف خدا کارها اداره می شود.(2)

عموماً در جلسات، ایشان چیزی نمی خوردند مگر جاهایی که پس از تحقیق مطمئن می شدند اهل رزق حلال و پرداخت وجوهات هستند.

در روستای محسن آباد منزل یک بنده خدایی که می شناختند صبحانه می خوردند. هر وقت هم صبحانه ای مصرف می کردند هفته بعد به چندین برابر برای آن خانواده میوه های

فصل یا اقلام دیگر می بردند که مدیون نباشند و محبت آنها را جبران کرده باشند.

معمولاً جاهای ناشناس غذا یا پذیرایی ها را نمی خوردند.

می فرمود: این بار به خاطر خرید شخصی منزل، این پول را بگیر؛ چون قرار ما برای کمک به فقراء بوده است، و من برای اینکه ناراحت نشوند می گرفتم.

می فرمودند: خانواده شما هم از اینکه جمعه ها تشریف می آورید باید راضی باشند که اگر این طور نباشد ما به سر منزل مقصود نخواهیم رسید. گاهی از خانواده ما می پرسیدند که شما راضی هستید که شوهرتان در کارها کمک می کنند؟ در واقع نظرشان این بود که خانواده، در امور افضل باشند. اینکه در کارهای خیر طوری انجام ندهیم که یک چیزی را به دست بیاوریم چیزهای دیگری را از دست بدهیم.(1)

من زحمتی ندارم، آمده ام حالتان را بپرسم.(1)

حجة الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمد سعید جواهری از مدرسین حوزه و دانشگاه:

ایشان تأکید داشتند که از حالت سادگی بیرون نروید. عموماً، در حجره ای که در قم داشتیم کلیه کارهای اعزام انجام می شد.

اگر رنجی برای کسی بود انگار که برای خودشان تلقی می کردند و اگر برای خودشان چیزی می خواستند برای دیگران می خواستند.

تأسیس مزرعه جهت پشتوانه اقتصادی اُمور، خدمات به حوزه علمیه بشاگرد، و فعالیت های تبلیغی در مناطق مختلف از همین نمونه هاست.(1)

حجة الاسلام والمسلمین شیخ محمد محمدی راز از مبلغین و فعالان فرهنگی:

ایشان نسبت به مخالفین خود خیلی صبور بودند. با کسی سَر ستیز نداشت. در جریانات انقلاب تُند نمی رفت، در حالی که خدمات فراوانی داشت.

طالب معنویات بود. دیدار با اهل معنا و عُلمای اخلاق و عرفان جزء آرزوهایشان بود. محضر بزرگان می رسیدند و اکثر اهل معنا در اصفهان و سایر شهرستان ها را شاید دیده بودند. دیدارهایی با آقای بهجت و خوشوقت و دیگران داشتند. سؤالاتی در مسیر معنویات داشتند و مستمر پرس و جو می کردند تا به نتیجه برسند.

استاد رحیم قاسمی از اساتید و محققین علوم دینی:

عالمی مهذّب و سالکی صاحب کرامت و از شهرت گریزان بود، و در تبلیغ و تهذیب و خدمت به محرومین تلاشی وافر داشت.

عالم ربّانی حجة الاسلام و المسلمین حاج سید حسین مهاجر دلسوزترین و با اخلاص ترین عالمی بود که در مدت عمر دیدم. درد دین داشت و دغدغه انجام وظیفه و اصلاح نفوس و سوق دل ها به سمت خدا. با چند لحظه درنگ در محضرش این سوز و اخلاص کاملاً درک می شد. آن قدر تهذیب نفس و اهتمام به مسائل معنوی برایش مهم بود که وقتی در محضر ایشان سخن از کتاب یکی از فقهای بزرگ معاصر

به میان آمد فرمود: آن را نگاه کردم، دیدم حکایت دعواهای آخوندی و اختلافات علما است؛ لذا آن را نگه نداشتم.

نظیر خویش بگذاشتند و بگذشتند *** خدای عزّ وجل جمله را بیامرزاد

ص: 122

عکس

سر مزار علمای مدفون در تخت پولاد می رفتند و دستوراتی هم داشتند. معمولاً هفت بار سوره قدر، معوّذتین (فلق و ناس)، آیة الکرسی را به همین ترتیب می خواندند. تذکر می دادند سعی کنید با ارواح این افراد متقی و مؤمن ارتباط برقرار کنید.

در بین این افراد نسبت به بعضی از این خوبان تأکید بیشتری داشتند. مثلاً به آقا محمد بیدآبادی علاقه ی خاصی داشتند. سفارشاتی که این عالم ربانی فرموده بودند را تذکر می دادند. ما هم سعی می کردیم به این قبور برویم و دستوراتی که داده اند را اجرا کنیم.

یک بار از روی شوخی بر سر مزار حضرت آقا محمد بیدآبادی عرض کردم که من چند بار اینجا آمدم، پس شما به ما سر نمی زنی؟! شب، خواب آقای بیدآبادی را دیدم که فرمودند: گفتی بیام دیدن شما، آمدم.

از جمله این افراد حضرت سید زین العابدین طباطبایی ابرقویی(1)

بود و آنجا به

ص: 123

همراه ایشان می رفتیم و نماز می خواندند.

در دولت آباد به امامزاده محمود می رفتیم و علاوه بر زیارت بزرگان، کنار قبر جناب آقای سید علی حسینی که از دوستان ایشان بود هم می رفتند.(1)

در تمام ملاقات هایی که با این بزرگوار داشتم مرتب می فرمودند: فقراء را فراموش نکنید. خیلی دغدغه فقراء را داشتند. علاوه بر این که سفارش می کردند، می پرسیدند که فقیر سراغ ندارید؟ اگر فقیری به ایشان معرفی می شد یا خودشان می شناختند، مشتاقانه به او سر می زدند و کمک می کردند.(1)

این کمک ها چند ویژگی داشت:

1- برای رضای خدا بود.

2- حفظ آبروی آن فقیر برای ایشان مهم بود.

3- مخفیانه بود.

4- محدود به یک منطقه ی خاص نبود. فقرایی را از روستاهای منطقه ی برخوار، روستاهای طار، نیه، طرق، بشاگرد (بندر عباس) و سایر مناطق شناسایی کرده بودند، و به آنها کمک می کردند.

5 - علاوه بر فقر مالی، كمبودهای فرهنگی و فکری آن افراد را هم مد نظر داشتند.

6 - بدون منّت و با حُسن خُلق و رفتار مناسب بود. لذا آماری از کمک های ایشان در اختیار نیست.

کمک های به فقراء محدود به مکان خاصی نبود. در بخش های مختلف استان حاج آقا از محرومین خبر داشت و به آنها کمک می کردند.

خودشان مطالبی که عموماً مورد احتیاج و دارای نکات سودمند بود، بیان می کردند.

روزی قبل از اینکه خدمتشان برسم این سؤال در ذهن من بود که چرا حاج آقا برخی از منازل فقراء را وارد نمی شوند و برخی منازل را وارد می شوند و دقایقی طول می کشد تا بیایند؟ این دغدغه ی ذهنی من بود ولی از ایشان نپرسیدم. وقتی سوره قدر را خواندند و دقایقی گذشت فرمودند: یک تعدادی از فقرا علاوه بر فقر اقتصادی غریب هم هستند. به خاطر غربتی که دارند به یک نوعی اُمیدشان به ماست. کمک فکری می خواهند و احتیاج به مشورت و سرکشی بیشتری دارند!

در برخی مناطق که از لحاظ فرهنگی و روابط اجتماعی هم کمبود مشاهده می کردند، گاهی حین کمک، درس هایی را هم می دادند.

یک بار فقیری تقاضای وجهی کرد ایشان با وجودی که همراهشان مبالغی بود ولی به من گفتند پول برای قرض داری؟ پول را مقابل آن فقیر از من گرفتند.

این کار دلایلی به همراه داشت که شاید بتوان گفت یکی از دلایلش این بود که فرد روحیه تکدی گری نگیرد. چون برخی افراد توان کار دارند و این قرض بودن را ببینند که مُقید به کار و تلاش شوند و از آن طرف عادت همیشگی افراد نشود و بعد ایشان آن مَبلغ را ازخودشان می دادند.

هر ماه گوسفندی توسط خیّرین ذبح می شد، طبق لیست به صورت بسته بندی به افراد مستمند تحویل می دادند و کاری بدون برنامه انجام نمی دادند. منازلی که باید می رفتند از قبل معلوم می کردند. چون کار برای خدا بود. عموما افراد خَیّر خودشان با ایشان تماس می گرفتند و اقلام کمکی را می آوردند.

سعی می کردند گوشت آن گوسفند چهل تا یک کیلو بشود و به چهل مستضعف بدهند. گاهی که فراهم نمی شد نگران بودند. (1)

ص: 128

صحبت های حاج آقا اقداماتی می شد و بعداً به مرور زمان مشکلات کمتر می شد. محرومیت به حدی بود که در برخی از این نقاط دور افتاده اگر از آنها دور می شدی سنگت می زدند و نزدیک که می شدی جمع می شدند که یک سکه بگیرند!(1)

فقرایی که در اصفهان و در فامیل بودند هم، همیشه مدّ نظرشان بود. پیگیر گرفتاری ها و اوضاع معیشت دوستان و اقوام بودند.

احترام خاصی برای مردم قائل بود. معتقد بودند روحانی باید در درد و مشکلات مردم شریک باشد و لذا سعی وافری در حل مشکلات محرومین داشتند. تعداد زیادی از محرومین اطراف اصفهان را شناسایی کرده بودند و به دیدار آنها می رفتند و پول و مواد غذایی به آنان تقدیم می کردند.

به صورت ماهیانه پول می فرستادند و من طبق لیستی که داده بودند، پول ها را بین مستمندان تقسیم می کردم و در کنار این کمک ها نکته جالبی بود و آن این که ایشان تذکرات مذهبی هم می دادند. مثلاً می فرمودند که به بچه های یتیم بگویید مسجد بیایند و موقع اذان، اذان بگویند.(2)

برخی از این فقرا که معمولاً افراد سالخورده ای هم بودند، سال به سال توان خرید گوشت نداشتند.

نتوانستند قرض را ادا کنند. خود ایشان قرض آنها را ادا کردند و بعد هم پیگیر بودند و در کمک به افرادِ نیازمند، مُداومت و برنامه منظمی داشتند.(1)

در کار تعطیلی نداشتند. در 52 جمعه سال حتی روز عاشورا هم رفتیم.(2)

فُقرایی که در نقاط مختلف سراغ داشتند، سبب شد حاج آقا طرحی را دادند، که این فقراء نیاز به همه چیز دارند. برای فعالیت در این زمینه نیاز به همکاری هست. بنده به همراه آقای حاج براتعلی صادقی این فعالیت ها را انجام می دادیم.

در کمک ها تأکید داشتند که کسی متوجه نشود که این کمک از طرف ایشان است. این فعالیت ها مُنجر به تأسیس انجمن شهید مهاجر شد.(3)

همیشه تذکر می دادند که برای خدا دعوت کنید و سعی کنید وقت مردم در مجالس تلف نشود.(1)

استفتا از مرحوم حاج آقا رحيم ارباب(قدس سره)

ص: 136

عکس

ص: 137

استفتا از حضرت امام خمينی (قدس سره)

ص: 138

عکس

ص: 139

سه روز بر سر قبر او خیمه ای برپا می کردند و در طول این مدت به صورت شبانه روزی، از عالِم محل و یا قاریان قرآن دعوت می کردند که در کنار قبر میت قرآن بخوانند.

فردی از اهالی روستا از دنیا رفته بود، بر سر قبر او خیمه ای زدند و از پدرم دعوت کرده بودند که شب را تا صبح برای خواندن قرآن بماند.

پدرم می گفت: اگرچه نترس بودم، ولی فردی به نام رجب که شغلش حمامی بود را برای اینکه من دچار خوف نشوم گفته بودند که در کنارم بماند. بعد از نیمه شب افرادی که حمامی بودند، چند نفری برای آوردن هیزم به صحرا می رفتند. آقا رجب هم جهت جمع آوری هیزم به صحرا رفت. در همین هنگام دیدم سگی آمد داخل چادر و به من گفت: برو از این جا، ولی من نترسیدم و حتی از جای خودم هم حرکت نکردم.

این بار باز آن سگ به حرف آمد و گفت: ای بی حیا برو از این جا!

تا گفت بی حیا، ترسیدم و آرام آرام از انتهای خیمه، قرآن را با احترام بیرون گذاشتم و در حالی که از خیمه بیرون می آمدم، دیدم قبر شکافته شد و آن سگ داخل قبر شد!

البته پدرم برعکس این را، هم دیده بود، اینکه فردی فوت کرده بود. وقتی او را دفن کردند، شب که طبق رسم روستا، مشغول قرآن خوانی بودم دیدم یک عماری آوردند و جنازه را در آن گذاشتند و به آسمان بردند. پس از نقل این مطلب این شعر را خواندند:

متاع کفر و دین بی مشتری نیست *** گروهی این، گروهی آن پسندند

مرد این خانواده قسمت مردانه حرم حضرت رضا صَلَواتُ الله عَلَیه و خانم در قسمت خواهران در حالی که روبروی ضریح هستند قرار بگیرند و محضر حضرت رضا صَلَواتُ الله عَلَیه عرض کنند: آقاجان به همان نشانی که مدتی خود شما بچه دار نمی شدید یک عنایتی بفرمایید.

ایشان فرمودند: آن خانواده بعد از اجرای این دستورالعمل خداوند عنایتی کرد و فرزند پسری پیدا کردند که نام او را هم نام پسر حضرت ثامن الحجج صَلَواتُ الله عَلَیه جواد گذاشتند.

کار خدا خیلی جالب بود. یک گروهبان یکم داشتیم که رئیس پاسگاه طرق بود. این هوادار ما بود. بچه معقول و با ادبی بود و هواداری می کرد.

دیدار با حضرت آیةاللّه کشمیری

عکس

از سمت چپ حاج آقا سيد حسين مهاجر – آيت اللّه كشميری – حاج شيخ جعفر ناصری

مرحوم حاج آقا چند سالی از عمر خویش را به عشق دیدار و شاگردی اساتید مهم اخلاق در قم سپری نمودند و بهره وافی بردند.

یکی از آرزوهای ایشان دیدار با حضرت آیة اللّه سید عبدالکریم کشمیری و گرفتن دستور العملی اخلاقی از ایشان بود. توفیق حاصل گردید و در معیت حجة الاسلام والمسلمین حاج شیخ جعفر ناصری این دیدار حاصل گردید. در این دیدار وقتی سخن از دستور العمل اخلاقی برای عموم مردم پیش آمد آیة اللّه کشمیری مطالبی فرمودند، از جمله اینکه باید:

1- هر چه می توانند روزه بگیرند.

2- کمتر بخوابند.

3- نماز شبشان ترک نشود، تهجّد داشته باشند.

ص: 146

4-سجده یونسیّه داشته باشند.

و فرمودند: راهی بهتر از این راه برای رسیدن به خدا نیست.

از ایشان سؤال شد برای قرب به امام زمان عَجَّلَ اَللَّهُ تَعَالِيَ فَرَجَهُ اَلشَّرِيفْ و نزدیک شدن به حضرت چه توصیه ای دارید؟ فرمودند: هر روز یک ساعت با حضرت خلوت کنند. زیارت سلام علی آل یاسین را بخوانند. زیاد بگویند: «یا صاحب الزمان اغثنی یا صاحب الزمان ادرکنی»، «المستعان بک یابن الحسن» توسل کنند به حضرت، به خودی خود رفاقت پیدا می شود.

در این دیدار از ویژگی ها و خصوصیات اخلاقی بزرگان حوزه از جمله آیة اللّه سید علی قاضی و حضرت امام خمینی رَحمَة الله عَلَیهِ سخن به میان آمد. در پاسخ این سؤال که از جهت عرفانی و سنگینی روح و آرامش باطن امام را چطور دیدید؟

فرمودند: امام خیلی بزرگ است، نظیر ندارد، اراده عجیبی داشت، مستقیم بود در کارش کاَنّ آن شیء را می دید.

ایشان در جلسات گاهی از ثواب های تلاوت سوره ها صحبت می کردند.

شش آیه اول سوره حدید و سه آیه آخر سوره حشر را بخوانید.

مُداومت به خواندن سوره اخلاص داشته باشید.

برای برآورده شدن حاجات آیه هجده سوره آل عمران مفید است.

خواندن سوره تکاثر جهت رفع فشار قبر مؤثر است.

خواندن سوره واقعه باعث آبادانی زندگی دنیوی و نورانی شدن زندگی آخرت می شود.

یکی از راه های رسیدن به امام زمان عَجَّلَ اَللَّهُ تَعَالِيَ فَرَجَهُ اَلشَّرِيفْ خواندن مُسبّحات در هر شب است. (اسراء؛ حدید؛ حشر؛ صف؛ جمعه؛ تغابن و اعلی)

هر کس سوره اعلی را در نماز های واجب و مستحب بخواند در روز قیامت می گویند از هر دری می خواهی وارد بهشت شو.

برنامه قرانی روزانه بعد از هر نماز:

صبح:سوره یس

ظهر: سوره نبأ

عصر: سوره فتح

مغرب: سوره واقعه

عشاء: سوره ملک

هر روز بعد از نماز صبح ده مرتبه تلاوت سوره قدر برای رفع گرفتاری ها مفید است.

جهت رفع مشکلات و سختی ها، خواندن دوازده مرتبه آیة الکرسی و هدیه به ائمه و شهدا.

زنان اگر سوره نور را بخوانند چهره ای نورانی پیدا می کنند.

هر شب قرائت صد بار سوره توحید جهت بخشش گناهان پنجاه ساله.

آیه یازده سوره مبارکه بنی اسرائیل جهت رفع بی خوابی و آسایش کودکان هنگام خواب مفید است.

ص: 149

آیه مبارکه (سَلامٌ عَلَىٰ نُوحٍ فِي العَالَمِينَ)(1) جهت رفع ترس از عقرب و مار مفید است.

شب ها موقع استراحت و خواب، سه مرتبه سوره مبارکه توحید را برای شادی اموات بخوانید.

بعد از هر نماز تلاوت آیة الکرسی فراموش نشود.

خواندن سوره حشر در چهل صبح بعد از نماز، جهت رفع مشکلات و گرفتاری ها.

تأکید بر تلاوت سوره صاد در شب های جمعه که انسان را از گناهان کبیره و صغیره حفظ می کند.(2)

در ثواب خواندن سوره ذاریات: کسی که این سوره را بخواند چراغی تا روز قیامت در قبر او روشن می شود.(3)

در حفظ عفت اعضای خانواده تلاوت سوره نور را سفارش می کردند.

سوره قدر را در نماز ها بخوانید که خدا گناهان را می بخشد.

جهت عاقبت به خیر شدن، استغفار زیاد و سوره حمد را زیاد خواندن.

همواره دوستان و شاگردان را به قرائت قرآن و تدبّر در آیات به ویژه آیات 63 تا آخر سوره فرقان سفارش می کردند.

می فرمودند: آیة اللّه حسن زاده تأمّل در آیه آخر سوره جاثیه را تأکید داشتند.

در بین زیارات حضرت رضا صَلَواتُ الله عَلَیهِ به زیارت مختصر در حرم سفارش می کردند.

می فرمودند: جلوی ضریح حضرت این زیارت مختصر را بخوانید و بعد ذکر «یا رئوف» را اینقدر بگویید تا مُنقلب شوید. آن موقع درخواست حاجات بشود.

از احادیث این سه فضیلت زیارت قبر حضرت اباعبداللّه الحسین صَلَواتُ الله عَلَیهِ را بیان می فرمودند:

دعای شخص مستجاب می شود.

مدّت ماندن در کربلا جزء عمرش حساب نمی شود.

شفا در تربت اوست.

می فرمودند:

جمکران را فراموش نکنید.

ائمه اطهار صَلَواتُ الله عَلَیهِم حافظ اسرار خداوند و حامل کتاب الهی هستند.

مرتب خود را در محضر امام عصر عَجَّلَ اَللَّهُ تَعَالِيَ فَرَجَهُ اَلشَّرِيفْ ببینیم.

ولایت یعنی دوستی و محبت اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم و پیروی کردن از آنها و اطاعت از آنها.

بسیار تأکید داشتند به زیارت امام حسین صَلَواتُ الله عَلَیهِ وخواندن زیارت عاشورا.

در توجه و توسل به حضرت زهرا صَلَواتُ الله عَلَیهِا تأکید داشتند و می فرمودند: سوره یس را مرتب بخوانید و هدیه کنید به روح حضرت زهرا صَلَواتُ الله عَلَیهِا و دوست داران حضرت زهرا صَلَواتُ الله عَلَیهِا.

همیشه قبل از طلوع آفتاب و بعد از غروب آفتاب سه مرتبه گفته شود:

«صلی اللّه علیک یا ابا عبداللّه».

می فرمودند: در منزلی که ظلمت فرا گرفته و کم نور است باید با روضه های حضرت ابا عبداللّه الحسین صَلَواتُ الله عَلَیهِ ظلمت بر طرف شود.

خودشان در منبرها توسّل زیاد داشتند. گاهی در اول منبر و معمولاً با این جملات شروع می شد:

صلّی اللّه علیک یا ابا عبداللّه

سلام بر حسین و عزیزانش

سلام بر حسین و همراهانش

ص: 151

لعنت خدا بر قاتلین حسین و عزیزانش

لعنت خدا بر قاتلین حسین و همراهانش

در اُموراتشان زیاد متوسّل به حضرت ام البنین صَلَواتُ الله عَلَیهِا می شدند.

گاهی در توسّلات به شخصیت هایی مثل مالک اشتر و بزرگان دیگر هم توجه داشتند.

خداوند قبول کرده است که اگر کسی مرا بخواند به حق محمّد و آل محمّد، حاجت او را خواهم داد.

حفظ شکم

حفظ شهوت.

خاطره شهید رجایی را در مورد نماز اول وقت متذکر می شدند که در حین جلسه رسمی، وقت اذان، نماز را خواندند و برگشتند.

در علائم شیعه می فرمودند: نماز اول وقت،کمک به فقرا.

چند دستوری که پیامبر صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم به سلمان فارسی دادند:

همیشه پایین دست خود را نگاه کن و نه افراد بالا دست خود را (در امور دنیوی).

به فقرا علاقمند باش.

حق را بگو حتی اگر به ضرر تو باشد.

صله رحم انجام دهید. صله رحم برکات زیادی دارد حتی با کسانی که با تو قطع رابطه کرده اند.

کمک به فقراء را خیلی مقید بودند. گاهی خودشان از افراد می پرسیدند: فقیر سراغ ندارید؟ و این جمله یک آموزش هم بود برای افرادی که با ایشان ارتباط داشتند.

امام کاظم صَلَواتُ الله عَلَیه: مواظب باش از خرج کردن در طاعت خدا ممانعت نکنی که دو برابر آن را در راه معصیت خدا هزینه خواهی نمود.(1)

باید یک تصمیم و اراده محکم و کار عملی داشته باشد. یک تصمیم جدی برای ترک گناه و تقوای الهی بگیرد.

روی اعتقاداتمان بسیار کار کنیم و بهترین راه رسیدن به قُرب پروردگار، عمل به واجبات و ترک محرمات است.

افکار و رفتارت باشد. هواهای نفسانی و شیطانی نفس اماره ما را به غرور وا می دارد و از این راه به هلاکت می کشاند.(1)

مولا علی صَلَواتُ الله عَلَیه: آن کس که در راه خدا جهاد کند و شربت شهادت بنوشد، بلند مقام تر از آن کس نیست که بر گناه توانایی داشته باشد و دامن خود را آلوده نکند.(2)

امام صادق صَلَواتُ الله عَلَیه: آن ها که بر اثر گناه می میرند از آن ها که با مرگ طبیعی از دنیا می روند بیشترند، و آن ها که بر اثر نیکوکاری عمر می کنند از آن ها که با عمر طبیعی زندگی می کنند زیادترند.(3)

حضرت عیسی صَلَواتُ الله عَلَیه: چشم، در گناه اثر زیادی دارد. حتی اگر می شود نگاه به چادر زنان نامحرم نکنید.(4)

پیامبر اکرم صَلَواتُ الله عَلَیه: ترک غیبت نزد خدا از خواندن ده هزار رکعت نماز مستحبی محبوب تر است.

می فرمودند: هیچ ذکری بالاتر از ترک گناه نیست.

توکل به خدا کردن

روی مسئله خوراک بسیار جدی باشیم. هرجا و هر چیزی را برای خوراک استفاده نکنیم. در امور شرعی آن دقت کنیم.

از قول معصومین صَلَواتُ الله عَلَیهِم علت اینکه دعاهایمان برآورده نمی شود را می فرمودند: غذاهایتان مشکل دارد.

راه رسیدن به خدا صاف و اتوبانی است. یکی می خواهد بیاید ثواب ها را جمع کند راه روشن است. همیشه شکرگزار خدا باشیم. تکیه و اعتماد به خداوند و یارب یارب گفتن برای هر چیز نردبان است.

دو چیز را تا آخر عمر فراموش نکنیم: خدا و امام زمان عَجَّلَ اَللَّهُ تَعَالِيَ فَرَجَهُ اَلشَّرِيفْ را.

تا جایی که مشخص شود فرد عاشق خداست.

اگر انسان در راه خدا مجاهده کرد، خدا نیز به صورت جدی دست او را خواهد گرفت و او را یاری می کند.

باید بدانیم که کارها به دست خداست و نه به دست بشر، خداوند رفیقی است که هیچ وقت نمی میرد. (یاحیّ یا قیوم).

در حدیث آمده است که: وقتی حاجتی داشتی به کسی نگو و سکوت کن. فقط به خدا بگو و از او طلب کمک کن. نگاهت به مردم یا کسی نباشد. همیشه حاجتت را از خدا بخواه و مطمئن باش که مشکل حل می شود.

احترام توست؛ زیرا خداوند یک چیز را برای تو حرام شمرده (یعنی توهین به تو) ولی برای مؤمن سه چیز را حرام شمرده است: مالش را، خونش را و گمان بد بردن به او را.(1)

اعمالی که بدی را تبدیل به خوبی می کند: راستگویی، حیا، حُسن خلق، شکر.

هنگامی که عصبانی شدید به کسی نفرین نکنید، گرفتاری دارد.

به مادرش نیکی می کرد؛ زیرا نیکی کردن به مادر به قبولی توبه اش نزدیک تر بود.(1)

حدیث شریف کساء .

دعای «يَا أَسْمَعَ السَّامِعِينَ، يَا أَبْصَرَ النَّاظِرِينَ، يَا أَسْرَعَ الْحَاسِبِينَ، يَا أَحْكَمَ الْحَاكِمِينَ...».

دعای: «سُبْحانَ الدّآئِمِ الْقآئِمِ سُبْحانَ الْقآئِمِ الدّآئِمِ سُبْحانَ الْواحِدِ الْاَحَدِ سُبْحانَ الْفَرْدِ الصَّمَدِ سُبْحانَ الْحَىِّ الْقَيُّومِ سُبْحانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِه سُبْحانَ الْحَىِّ الَّذى لايَمُوتُ سُبْحانَ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ سُبْحانَ رَبِّ الْمَلائِكَةِ وَالرُّوحِ سُبْحانَ الْعَلِىِّ الَاعْلى سُبْحانَهُ وَ تَعالى» را اگر کسی یک سال بخواند جای خودش را در بهشت می بیند.

برای یاد خدا ذکر «لا حول و لا قوّة الاّ باللّه العلی العظیم».

برای رفع مشکلات : «اللّهُمَ اَغنِنِی بِحلالِكَ عَن حَرامِك و بِفَضِلكَ عَمّن سواك و بِمَغفرتِك عَن عَذابِك».

توصیه به دعای عشرات.

سید ابن طاوس و دیگران به سندهای معتبر از امام محمد باقر صَلَواتُ الله عَلَیه روایت کرده اند که: روزی حضرت امیرالمؤمنین با حضرت امام حسین صَلَواتُ الله عَلَیه گفت که ای فرزندم، البته تقدیرات خدا در حق تو جاری خواهد شد به هر نحوی که مصلحت داند. عهد کن با من رازی که با تو می گویم با کسی نگویی تا دوازده ماه از شهادت من بگذرد و تو را خبری می دهم که اصلش از خداوند عالمیان است و آن دعايی است که تو را تعلیم می نمایم که هر بامداد و پسین بخوانی تا مشغول نوشتن ثواب آن گردند هزار هزار ملک که هر یک را خدا قوت هزار هزار کاتب عطا کند در سرعت کتابت، و موکل گرداند به استغفار از برای تو هزار هزار ملک را که هر یک را قوّت هزار استغفار کننده بدهد، و بنا کنند برای تو هزار قصر که در هر قصری هزار هزار خانه باشد و همسایه جدت رسول اللّه صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم باشی، و در دار السلام برای تو خانه بنا کنند که همسایه اهل خود باشی، و در جنّت عدن برای تو هزار شهر بنا کنند، و با تو از قبر تو نامه ای محشور شود سخن گو که به راستی سخن گوید که بر صاحب من هیچ فزع وخوف نیست و بر

ص: 164

صراط نلغزد و عذاب را بر او راهی نیست، و به شهادت از دنیا مفارقت کنی، و هرگز تو را در نیابد فقر و پریشانی و تنگدستی و دیوانگی و بلاهای بد، و در آن روز هر حاجت از حاجت های دنیا و آخرت که بطلبی برآورده شود، و پی هر کاری که بروی تو را میسر گردد... پس عهد کن با من که این دعا را تعلیم نکنی تا وقت وفات خود و چون نزدیک وفات تو شود تعلیم نکنی مگر اهل بیت و شیعیان خود را زیرا اگر به دیگران تعلیم نمایی حاجت های بد از خدا طلبند و روا شود و چون محشور شوید خوفی و اندوهی بر شما نباشد و باید که در هنگام خواندن دعا با وضو باشی و روی تو به جانب قبله باشد و اگر روز جمعه بعد از نماز عصر بخوانی بهتر است. (1)

دعای عشرات در اوایل مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی رَحمَة الله عَلَیهِ آمده است.

توصیه به ذکر: «یا صاحب الزمان اغثنی یا صاحب الزمان ادرکنی».

جهت رفع مشکلات و سختی ها 129 بار ذکر «یا لطیف» البته با توجه.

زیاد نخوابید. به خصوص هنگام بین الطلوعین که باعث فقر می شود.

یکی از راه های سلوک عرفانی، خواندن دعای کمیل است.

هر کس بعد از نماز 18 مرتبه ذکر «یا حیّ» بگوید سه برکت شامل او می شود:

عمر طولانی؛

گشایش کارها؛

جلو گیری از سکته.

از راه های سیر و سلوک خواندن تسبیحات حضرت زهرا صَلَواتُ الله عَلَیهِا بلافاصله بعد از هر نماز واجب و بعد از آن ذکر «لا اله الا اللّه» بگوید.

یکی از مسلّمات در امور معنوی که مرحوم آیة اللّه کشمیری هم می فرمودند این است که: اگر انسان مدتی اعمالی به روح اولیاء و صلحا هدیه کند باعث ایجاد ارتباط می شود و این ارتباط، برکات و آثار معنوی بسیار دارد. یکی از این آثار حالات و

ص: 165

توفیقات معنوی بی سابقه است. علوم الهی را در قلب شخص افاضه کنند که با کتاب و تعلیم و تعلّم به دست نمی آید.

از دستورات اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم استفاده می کردند و می فرمودند:

با شش طایفه مجالست کنید:

1- با عُلما تا از علم ایشان منتفع شوید.

2- با عقلا تا دانا شوید.

3- با کریمان تا از کرم آن ها منتفع شوید.

4- با فقرا تا خدا از شما راضی و قلبتان نرم شود.

5- با صلحا تا عملتان با بهره گردد.

6- با مُعمّرین تا از تجربیات ایشان آگاه گردید.

در همه امور مقید باشیم که اگر عمل خیری انجام دادیم برای هیچ کس بازگو نکنیم.

کارهای ما برای رضای خدا باشد.

کسی بخواهد آدم شود باید از مَنیّت خارج شود.

جامع باشد برای دنیا و آخرت و آسان باشد. حضرت این دعا را تعلیم او کرد و حالش نیکو شد.(1)

کلینی و ابن بابویه و برقی (رحمة اللّه علیهم) به سندهای معتبر از حضرت صادق صَلَواتُ الله عَلَیه روایت کرده اند که هر که هر روز ده مرتبه این دعا را بخواند حق تعالی چهل و پنج هزار حسنه برای او بنویسد و چهل و پنج هزار گناه از او محو کند و چهل و پنج هزار درجه در بهشت برای او بلند کند و حرزی باشد در آن روز برای او از شرّ شیطان و ظالمان، و متصرّف نشود او را و احاطه نکند به گناه کبیره. (2)

وبه روایت دیگر چنان باشد که دوازده مرتبه قرآن را ختم کرده باشد و خدا در بهشت خانه از برای او بنا کند و در روایت ابن بابویه ده بار نیست.

دعا این است: «أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً صَمَداً لَمْ يَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لا وَلَداً».

در ثواب الاعمال و محاسن و کافی از حضرت صادق صَلَواتُ الله عَلَیه روایت کرده اند که حضرت رسول صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم فرمودند: هر که هر روز پانزده مرتبه بگوید: «لا إلهَ اِلاّ اللّه حَقّاً حَقّاً، لا اِلهَ اِلاّ اللّه ایماناً وَ تَصْدیقاً، لا اِلهَ اِلاّ اللّه عُبودِیةً وَ رِقّاً» حق تعالی روی رحمت خود را از او نگرداند تا او را داخل بهشت گرداند.

2. صدقه برای سلامتی حضرت و اولادش و خانواده اش و اصحاب و یارانش می دهیم.

3. هنگام خارج شدن از منزل سه مرتبه سوره توحید را به قصد سلامتی آن بزرگوار می خوانیم.

4. به نیابت از حضرت مکه می رویم.

(بعضی از دوستان کلیه اعمال مستحبی را به نیابت از حضرت انجام می دهند.)

5. زیارات عتبات عالیات و اعتاب مقدسه را به نیابت از حضرت انجام می دهیم.

6. صلوات ابوالحسن ضرّاب اصفهانی که در اعمال عصر جمعه در مفاتیح آمده و از ناحیه حضرت رسیده را هر روز می خوانیم.

7. زیارت امام زمان را که ابتدای آن «السلام علیک یا حجة اللّه» می باشد در روز جمعه می خوانیم.

8. هر روز زیارت آل یاسین می خوانیم.

9. هر روز 120 مرتبه «یا ربّ محمد و آل محمد صلّ علی محمد و آل محمد و عجّل فرج آل محمد» را می خوانیم.

10. دعای افتتاح را در ماه مبارک رمضان هر شب، و در غیر ماه رمضان در شب یا روز می خوانیم.

11. به مسجد جمکران یا مکان های مقدس مانند امامزاده ها که مورد علاقه حضرت هست، رفت و آمد داشته باشیم.

12. هر روز این ذکر: «یا اللّه یا محمد یا علی یا فاطمه یا بنیها ادرکنی یا فارس الحجاز ادرکنی یا اباصالح المهدی ادرکنی» را بخوانیم.

13. هر روز نماز استغاثه به حضرت که بهتر است در رکعت اول بعد از حمد سوره «انّا فتحنا» و در رکعت دوم سوره «اذا جاء نصراللّه» و زیارت آن «سلام اللّه الکامل...» است بخوانیم.

ص: 168

14. نماز امام زمان معروف به نماز حضرت حجت را که غسل هم دارد و علاوه بر صد مرتبه «ایّاک نعبد و ایاک نستعین» در هر رکعت و ذکر رکوع و سجود آن هفت مرتبه می باشد بعد از نیمه شب جمعه هر شب جمعه بخوانیم.

15. دعای «اللهم ارزقنا توفیق الطاعة» را هر روز بخوانیم.

16. کتبی که مربوط به حضرت است مانند: «مکیال المکارم» یا «پیوند معنوی با حضرت» نوشته شیخ علی اکبر همدانی و... را مطالعه کنیم.

17. هر روز هفتاد مرتبه «المستغاث بک یا صاحب الزمان» را بخوانیم.

18. نماز امام زمان که معروف است و صد مرتبه «ایاک نعبد و ایاک نستعین» دارد را هر روز بخوانیم.

19. روزهای دوشنبه و پنج شنبه قبل از ظهر، توسلی پیدا کنیم.

20. در قنوت همه نمازها یا بیشتر آنها دعای فرج خوانده و بعد از آن بگوییم: «ربّ اغفر و ارحم و أنت خیر الراحمین».

21. در شب های مخصوص مانند شب های جمعه و اعیاد و شب های قدر برای فرج حضرت دعا کنیم.

و طاعت خود را بزرگ می داند. مردم را سرزنش می کند، امّا خود را نکوهش نکرده با خود ریاکارانه بر خورد مى کند. خوشگذرانى با سرمایه داران را بیشتر از یاد خدا با مستمندان دوست دارد. به نفع خود بر زیان دیگران حکم مى کند امّا هرگز به نفع دیگران بر زیان خود حکم نخواهد کرد. دیگران را هدایت، امّا خود را گمراه می کند، دیگران از او اطاعت می کنند، و او مخالفت می ورزد، حق خود را به تمام می گیرد امّا حق دیگران را به کمال نمی دهد، از غیر خدا می ترسد، امّا از پروردگار خود نمی ترسد!(1)

ص: 171

مسأله شهادت آقازاده ایشان سکوی پرش و ارتقایی شد هم برای مقامات معنوی و هم افزایش انگیزه ایشان در فعالیت هایی که داشتند. قبل از شهادت آقازاده حاج آقا من قم بودم لذا یادم نمی آید اُنسی با حاج آقا داشته باشم.

این پدر با آن شاکله که برای تبلیغ داشته، بعد از جریان شهادت پسرشان، نوع تبلیغ، نوع حمایت از مبانی انقلاب و مرحوم امام بیشتر شده است. برداشتم این است که تلاشها به خصوص بعد از شهادت، اثری است که خدا برای خون شهید گذاشته است.(1)

سید محسن در اول اسفند سال 1337ش در اصفهان به دنیا آمدند. شکل گیری شخصیت و اعتقاد فکری او از همان کودکی با عشق به اسلام و اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم عجین بوده است. او بعد از طی تحصیلات ابتدایی و دوره ی متوسطه و اخذ دیپلم، به انستیتو تکنولوژی (تربیت معلم) راه یافته و با جدیّت تمام مشغول تحصیل شده است.

او به قرآن خیلی علاقه زیادی داشته و همیشه با این کتاب الهی مأنوس، و گاهی هم با صوت زیبا آن را تلاوت می کرده است.

با توجه به اوضاع فرهنگی کشور در زمان طاغوت، شهید مهاجر خیلی مقیّد به رعایت مسایل شرعی بوده است. به عنوان نمونه سعی می کرده چشمانش را از نامحرم حفظ کند.

از صفات بارز دیگر ایشان اینکه اهل نماز اول وقت بوده است. در مجموع و به صورت خلاصه سعی می کرده است، صفات مولاعلی صَلَواتُ الله عَلَیه را به اندازه وُسع خودش، در رفتارها و گفتارها پیاده کند. بار ها دیده شده که در آن سن و سال، نماز شب می خوانده است. به دیگران هم سفارش می کردند که بخوانند.

سید محسن از همان ابتدای جوانی شیفته امام خمینی و مبارزات آگاهانه و اسلامی ملّت مسلمان ایران تحت رهبری حکیمانه آن حضرت بوده و عملاً وارد مبارزه با حکومت طاغوت پهلوی شده است.

ص: 173

او به طور جدّی در فعالیت هایی همچون تکثیر و پخش اعلامیه و آگاهی دادن به مردم در انزجار و مبارزه علیه شاه، شرکت و شبانه روز، در این حرکت پُرشور تلاش می نموده است. رژیم پهلوی هیچ گاه موفق به دستگیری او نشد. او در مدرسه و دانش سرا، انسانی کوشا، با تقوا و انقلابی بود. از امام تقلید و در هدایت فکری هم سن و سالان خویش نقش به سزایی داشت.(1)

به گفته اطرافیان: آقا محسن چیز دیگری بود. مبارز و خیلی جدی، ولی در عین حال در برخوردها شوخ طبع بود. همیشه سه، چهار تا کتاب همراهش بود. این کتاب ها را برای مطالعه به دیگران می داد و از این طریق، افراد را با مطالب دینی آشنا می کرد.

خیلی اهل مطالعه بود. گاهی می گفت: برای این که وقتمان تلف نشود بیا فلان کتاب را با هم مباحثه کنیم.(2)

سرانجام در صبح گاه سوم آبان سال 1357 به آرزوی دیرین و خواسته همیشگی خود - شهادت - نائل آمد و به سوی دلدار خویش، پرواز کرد.

ص: 174

سرلشگر ناجی - فرماندار نظامی اصفهان - مُصرّانه تلاش کرد تا به پیکر مطهر او دست یابد، اما تلاش و درایت خویشان و دوستان شجاعش، باعث شد آن ها به هدف پلید خود نرسیدند. به همین خاطر، پیکر آن مقلّد راستین امام، در نیمه شبی سرد، در جوار امامزاده سید صالح عَلَيْهِ السَّلاَمُ روستای محسن آباد، به خاک سپرده شد.

شهادت سید محسن مهاجر به عنوان اولین دانشجوی شهید انقلاب اسلامی در اصفهان نقش مهم و کلیدی در پیشبرد نهضت امام خمینی در اصفهان داشت. نقش خاص این شهید در تکثیر و توزیع گسترده اعلامیه های حضرت امام در مساجد، مراکز آموزشی و پادگان ها، ناکام ماندن فرماندار نظامی اصفهان در دستگیری ایشان و هم رزمانش، شهادت ایشان، انتقال جسد شهید از خیابان ابن سینا به مدرسه صدر بازار، تجمع علماء، روحانیون و دانشجویان در مدرسه صدر، بی ثمر ماندن پرواز هلی کوپتر بر فراز مدرسه جهت ایجاد رعب و وحشت و متفرق ساختن مردم، ورود مادر شهید به مدرسه صدر، حضور بر بالین جسد غرق به خون فرزند، نه شیون نه فغان، بلکه استوار و صبور و بیان سخنان حماسی از جمله «محسن جان شهادتت مبارک، خدایا این هدیه را از ما قبول کن»، آغاز تشییع نمادین و با تابوت خالی از مدرسه صدر به سمت چهار راه شکر شکن، وحشت مأموران از جمعیت سرازیر شده به خیابان، یورش مأموران به انبوه جمعیت، شهادت چند نفر و سرانجام دست یابی به تابوت شهید، ولی باز هم دست نیافتن به پیکر شهید، انتقال مخفیانه جسد شهید به منزل پدر و سپس به منزل یکی از اقوام، انتقال شبانه جسد در ساعات حکومت نظامی با مخفی سازی در وانت یک فرش فروش سیار به روستای محسن آباد، غسل دادن و کفن کردن در نیمه شب در خانه یکی از اهالی روستا زیر نور فانوس، اقامه نماز پدر بر جسد پسر، دفن غریبانه همانند مادرشان حضرت زهرا صَلَواتُ الله عَلَیهِا در جوار امام زاده سید صالح روستا، مخفی بودن قبر برای مدت ها، برگزاری مراسم ترحیم در روستا، یورش مأموران حکومت به مردم و آتش زدن ماشین ها و ... از صفحات به یادماندنی تاریخ

ص: 175

انقلاب اسلامی است.(1)

پس از پیروزی انقلاب بنا به پیشنهاد دوستان شهید، پدر ایشان «انجمن خیریه شهید سید محسن مهاجر» را تأسیس نمود و خدمات قابل توجهی به محرومین استان اصفهان به ویژه دانش آموزان و طلاب ارائه نمودند و پس از استقرار کمیته امداد امام خمینی(ره) و تحت پوشش گرفتن این افراد، نام این انجمن به «بنیاد فرهنگی شهید سیدمحسن مهاجر» تغییر نام یافت که تاکنون در منطقه بشاگرد و سایر مناطق مشغول به فعالیت های فرهنگی می باشد.

پس از پیروزی انقلاب، محل تحصیل این شهید به «مرکز آموزش عالی فنی شهید مهاجر» تغییر نام داد و روستای محل دفن ایشان نیز از آدرمناباد به محسن آباد تغییر نام یافت.

مرحوم حاج آقا: «محسن وقتی شهید شده بود من روستای طار بودم. خبر دادند و من به اصفهان آمدم. دیدم همه عزادارند. من برای بچه ام گریه نکردم. آقا محسن روح قوی داشت و خوب بود. در موقع شهادت داخل جیب پیراهنش کاغذی را پیدا کردند که لیستی از احتیاجات فقراء در آن نوشته شده بود. کارهای خیر را مخفیانه انجام می داد و حتی من را هم مُطلع نمی کرد».

ایشان را در روستای محسن آباد، منزل آقای حاج حسین زارعان غسل دادند و بعد دفن کردند. مرحوم حاج آقا حسین زارعان در عالم خواب دیده بودند که به ایشان گفته اند: حضرت امام خمینی سر قبر آقا محسن آمده اند و بعد از آن هم می آیند منزل شما، خیلی خوشحال شدم. خانه را آب و جارو زدیم. درخانه را آب پاشیدیم. رفتم به سمت امامزاده، در بین راه امام را دیدم و همراه ایشان به منزل آمدیم.

ص: 176

عکس

ص: 177

عکس

همین قدر بیان کنم که ایشان اهل کمک و اهل خیر بود. آدم خوش مسلک و خوش برخوردی بود. از باب نمونه عرض کنم که: یک مشهدی رضا داشتیم که دو چشمش نابینا بود و در خیابان مدرس، محله سرچشمه سکونت داشت. وقتی آقامحسن به شهادت رسید، یادداشتی از جیب آقامحسن درآوردیم که نوشته بود مثلاً مشهدی رضا چقدر ذغال می خواهد، چقدر قند و چای احتیاج دارد و الی آخر. آن وقت معلوم شد که می رفت خدمت این بنده خدا و برایش غذا و خوراک می برد. می دانست که فلان فقیر و مستمند چه چیزهایی احتیاج دارد. آن صفتی که خیلی بارز و برای تمام ما سرمشق بود مسئله اخلاص این بنده خدا بود. اخلاص در چهره اش ظاهر و همیشه با خدا بود. یعنی اگر قدم برمی داشت برای خدا، اگر نفس می زد برای خدا و اگر دلجويی از فقرا می کرد برای خدا بود، ایشان با بیمارستان عسگریه ارتباط داشت. ما از دکترها شنیدیم. خودش به ما نمی گفت و اصلاً ما اطلاع دقیق نداریم که حالا بخواهیم مطالب را با سند بیان کنیم.

ص: 179

یک روز به آقا محسن گفتم: می گویند شما طرف های پشت کشتارگاه و مصلی رفت و آمد دارید و به مردم آنجا کمک و مساعدت می کنید. به افراد ضعیف در خیابان مدرس و مردم سرچشمه کمک می کنید. ما هم در خدمت شما هستیم و ما را هم با خودتان ببرید. ایشان قبول کردند و با هم رفتیم. با ماشین رفتیم تا فلکه طوقچی و آنجا پیاده شدیم. پیاده که شدیم گفت دیگر همراه من نیا و من هم قبول کردم. ایشان به تنهایی رفت در محله ها و افرادی را که سراغ داشت از آنها دلجویی کرد.

نماز جماعت می خواند و بچه هایی که ایشان را می شناختند با او نماز می خواندند. ولی آنقدر اخلاص داشت که به ما نمی گفت که مثلاً من جماعت دارم. شب ها دیر می آمد خانه و ما که می گفتیم کجا بودی؟ در جواب می گفت همین جا با بچه ها بودیم. یک کلمه می گفت که با بچه ها بودیم. حالا سر شب تا آن موقع مشغول کمک و دلجويی و دستگیری از مستمندان بوده است. این که فرمودید از کودکی و جوانی و نوجوانی ایشان بگویید، بنده می توانم عرض کنم که ایشان روحاً یک آدم مخلصی بود و شاید بالاترین، بهترین، ارزشمندترین و پاکیزه ترین صفت اخلاقی ایشان همین اخلاصش بود. همه چیزش خوب بود، منتها این صفتش خیلی بارز و روشن بود، چون اظهار نمی کرد. ما هم از خصوصیات کارهایش بی اطلاع بودیم و فقط اجمالاً می دانستیم که از بندگان خدا دلجویی می کند و اهل کمک و اهل مساعدت است. می دانستیم با بچه های مسجد الزهراء صَلَواتُ الله عَلَیهِا در ارتباط است. زیرکانه هم برخورد می کرد. یعنی با اینکه سنی نداشت ولی تجربه اش در حد انتظار نبود. دقیق وارد بود که چه راهی را انتخاب کند.

ایشان خیلی مخلِص بود. بلکه می توانم بگویم مخلَص بود. چون مخلِص مرحله اول اخلاص را گویند و مخلَص مراحل پایانی و تکمیلی اخلاص را می گویند. آقامحسن مخلَص و یکی از بندگان خدا بود. در کمک به دیگران علاقمند بود و دوست هم نداشت کسی از کارهایش باخبر بشود. معمولاً نمی گذاشت همراهش

ص: 180

برویم. می گفت من یک کارهایی دارم این کارها را انجام می دهم و بعد می آیم.

چون من خیلی دوستش داشتم و خیلی به ایشان علاقه داشتم بعد از شهادتش افتخار می کردم که لباسش را بپوشم و تا مدتی هم لباسش را می پوشیدم. یک بلوز پشمی داشت که من می پوشیدم.

از مبارزات ایشان چیزی یادتان هست؟

از مبارزه اش چیزی به ما نمی گفت و ما هم اطلاعات لازم را نداشتیم.

آقا محسن بیشتر در کارهای استنسیل و چاپ اعلامیه و اینها بود. یک خانه ای بود طرف های طوقچی و مُشیر که در آنجا فعالیت می کردند. اینها را اجمالاً می دانستیم ولی اینطور نبود که به ما بگوید چه کار می کنیم و یا اگر احتیاج به کمک داشته باشد به من بگوید کمکی بکنیم. اصلاً و ابداً در این رابطه ها حرف نمی زد. با کمال صداقت و علاقه مندی در خدمت انقلاب بود. خیلی علاقمند به امام خمینی بود. یادم هست که راجع به دکتر شریعتی یک چیزهایی نوشته بود. نظرش این بود که باید کتاب های دکتر شریعتی را مطالعه کرد و اظهار نظر نمود. ایشان بعضی کتاب هایش را خوانده بود و به بعضی از مطالبش یک اشکالاتی را وارد کرده بود، که مثلاً این مطلب نیاز به تأمل و اصلاح دارد. بعد از شهادتش هم بعضی افراد از ما خواستند که آن یادداشت ها را در اختیارشان قرار دهیم که من فکر کردم شاید به مصلحت نباشد و لذا در اختیارشان قرار ندادم.

صداقت داشت. بی نظر و بی توجه به امور دنیایی و به مسائل و بازی های سیاسی بود. برای خدا یک حرفی می زد و یا می نوشت. در رابطه با مسائل انقلاب کاملاً کوشید و زحمت کشید و سرانجام هم شهیدِ در راه خدا شد. ما هم قابل نبودیم که در موقع شهادت در کنارش باشیم. آن موقع ما مسافرت رفته بودیم. می خواهم عرض کنم خدمتتان که در رابطه با انقلاب کاملاً در متن وقایع انقلاب بود. منتها آن اخلاصی که داشت راه را برایش بسته بود که بخواهد تظاهری کند. گاهی اعلامیه به مادرش می داد

ص: 181

که مثلاً بدهد به فلانی و قهراً یک مقدار از این کارهایش برملا می شد. اما خودش در صدد این نبود که بگوید من کیستم و کجا بودم و چه کردم. آنهایی که دائم با ایشان در ارتباط بودند، حالا در کتابخانه یا دبیرستان و آموزشگاه، همه شان می گفتند که آقامحسن خیلی مخلص، باصفا و خیلی باحقيقت بود. می گفتند کارهایش جنبه خدایی داشت. همان طور که قرآن هم می فرماید: (انّما نطعمکم لوجه اللّه لا نريد منكم جزاءً و لا شكوراً)، ایشان مصداق این آیه شریفه بود. هر کاری می کرد هدفش خدا و خدمت به مردم بود. نمی خواست کسی از درونش باخبر شود. به نظر می آمد که خیلی آدم فوق العاده ای بود.

بعد از شهادت آقامحسن و بعد از شهادت رفيقش، آقای عبدالرسول ارسلان جهرمی بود که مادر آقای ارسلان آمد منزل ما و یک جمله ای از این دو شهید گفت که به نظر من خیلی فوق العاده به نظر می آمد. این جمله در رابطه با مسائل عرفانی و درجات الهی و ارتباط با حق خیلی فوق العاده بود. می گفت یک بار عبدالرسول با آقا محسن سفری به قم داشته اند و رفته بودند منزل آقای شریعتمداری. یک کمی که نشسته بودند یکی از آنها به دیگری گفته بود پاشو تا برویم. آن موقع اصلاً خبری از این قضایای آقای شریعتمداری نبود و ایشان یک برو بیایی داشت و شاید پیش بینی نمی شد که این مسائل اتفاق بیفتد. نمی دانم عبدالرسول به آقا محسن گفته بود یا آقا محسن به عبدالرسول گفته بود که پاشو برویم و اینجا ننشینیم. بدون اینکه صحبتی بکنند یا حرفی بزنند از آنجا بیرون آمده بودند. این خیلی مطالب را می رساند. قالب این کار خیلی پرمحتوا، پرمایه، پربرکت و پرمعناست.

آقامحسن بچه ای بود که در خدمت اسلام، قرآن و انقلاب بود، آن هم به تمام معنا ولی در این رابطه چیزی اظهار نمی کرد. من عقیده ام این است که چون خیلی مخلص بود این برکات هم در کارش بود. بعد از شهادتش، دختر عموی ایشان می گفت خواب دیدم تلفن زنگ زد و من گوشی را برداشتم و صدای محسن بود که می گفت: «اینجا

ص: 182

بهشت است و من هم محسنم و به پدرم بگو که برای من بی تابی نکند؛ چون هر چه بی تابی کند از درجات من کم می شود.» یا مثلاً در عالم خواب به بعضی از دوستان گفته بود که چند ضربه به من وارد شد، یا چند ناراحتی برایم پیدا شده و به همان نسبت مقام فوق العاده ای در بهشت به من داده شد.

از جلسات قرآن ایشان و علاقمندیش به اهل بیت صَلَواتُ الله عَلَیهِم چیزی در ذهنتان هست؟

به ائمه صَلَواتُ الله عَلَیهِم خیلی علاقمند بود. اشعاری هم در این رابطه سروده اند. حالا اشعارش را باید پیدا کرد. به حضرت زهرا صَلَواتُ الله عَلَیهِا خیلی علاقه داشت و علاقه مند به ائمه معصومین صَلَواتُ الله عَلَیهِم بود. در ایام ولادت ائمه شعر می گفت و برنامه اجرا می کرد. جلسات قرآن هم در مسجد الزهراء صَلَواتُ الله عَلَیهِا داشت که تعدادی از جوانان با ایشان در ارتباط بودند و از محضر ایشان استفاده می کردند. بعضي از افرادی که حتی در جلسات ختم آقا محسن قرآن می خواندند، می گفتند اینها آثار زحمات آقامحسن است. عرض کردم چون برنامه هایش را برای ما نمی گفت ما خیلی آگاهی از کارهایش نداشتیم. در جلسات آموزش قرآن هم کار می کرد اما جزئیاتش را ما نمی دانیم. ایشان در صدد این نبود که کسی از فعالیت هایش مطلع شود.

ص: 183

دست نوشته شهید عبدالرسول ارسلان پور نزدیک ترین فرد گروه به شهید مهاجر که در حادثه انفجار بمب در کنار ایشان مجروح شد. سرانجام در جبهه جنگ به شهادت رسید.

ص: 184

می رفت و ما گاهی به او پول می دادیم. آن موقع برف و باران زیادی می آمد و ایشان از پول هایی که به او می دادیم می رفت و ارزن می خرید و می پاشید توی باغچه و یک ظرف آب هم می گذاشت. می گفتم: آقامحسن چرا این کار را می کنی؟ ما که پرنده نداریم. می گفت: مامان آخر برف آمده و پرنده ها دانه ندارند بخورند، من برای آنها ارزن می گذارم. می خواهم بگویم از همان بچگی بسیار دلسوز بود . دلسوز همه بود. افراد فامیل هم می گفتند آقا محسن دلسوز است. خیلی هم با گذشت بود.

از اهمیت دادن او به مسائل دینی چه خاطراتی به یادتان مانده است؟

به نماز خیلی اهمیت می داد. صبح ها که می شد ما را صدا می زد برای نماز، او زودتر از ما بیدار می شد. صبح ها از خواب بلند می شد و اول اذان می گفت و بعد هم ما ها را صدا می زد. او مقید بود که هر وقت در خانه هست صبح و ظهر و شب اذان بگوید. صبح ها داخل اتاق آهسته اذان می گفت، اما ظهر و شب در ایوان خانه با صدای بلند اذان می گفت.

به قرآن بسیار علاقه داشت و قرآن می خواند، البته مرتب نمی خواند. به من هم می گفت: مامان من قرآن یادت می دهم تا بخوانی. از دیگر خصوصیات این بود که ظهر عاشورا علاقه مند بود که زیر آسمان با وضو زیارت عاشورا بخواند. وضو می گرفتیم و در حیاط زیر آسمان می نشستیم و محسن زیارت عاشورا می خواند. دقیق یادم نیست ولی یک مصیبتی هم می خواند. وقتی زیارت عاشورا به آخر می رسید سر به سجده می گذاشتیم، چند کلمه ای مصیبت می خواند. چندین سال کار مان همین بود که ظهر عاشورا به این شکل آقا محسن برای من زیارت عاشورا می خواند.

چه موقع وارد مسائل سیاسی شد؟

در رابطه با فعالیت هایش چیزی به ما نمی گفت. این اواخر چون کار زیاد شده بود خانه نمی آمد یا دیر می آمد کارهای ایشان را متوجه می شدیم. سراغ فقرا می رفت و به آنها کمک می کرد. تا زنده بود اصلاً به ما نمی گفت، بعداً فهمیدیم که سرپرستی

ص: 186

بعضی از خانواده ها را به عهده دارد و به بچه یتیم ها کمک می کرد. فعالیت های انقلابی خود را به ما نمی گفت و ما بعداً فهمیدیم. به من می گفت: اگر کسی آمد سراغم را گرفت پسرت کجاست نگو کجا رفته و بگو نمی دانم. موقعی که حکومت نظامی شده بود و برنامه خیلی داغ شده بود و همه را می گرفتند، دانشجوها را زندانی می کردند، به من گفت اگر سراغ مرا گرفتند بگو نمی دانم کجاست، وگرنه قبل از آن، این را هم به ما نمی گفت. چند بار او را دیدیم که اعلامیه داشت، فهمیدیم که در این برنامه هاست. یک بار به او گفتم: خدای نکرده اگر تو را ببینند پشت دستگاه تکثیر هستی همان جا تو را می کشند، تو به چه جرأتی هم چنین کاری می کنی و اعلامیه چاپ می کنی؟ گفت: مامان اگر همه مادرها بخواهند این حرف را بزنند پس چه کسی برای اسلام و انقلاب کار کند؟ دیگر من هیچ نگفتم.

آقا محسن به حضرت امام بسیار علاقه مند بود، در این زمینه چه خاطراتی به یاد دارید؟

خیلی به امام علاقه مند بود و نوارهای ایشان را در خانه گوش می داد و بعد نوارها را مخفی می کرد، من برايش دو قواره پیراهنی گرفته بودم، به او می گفتم: این ها را ببر خیاطی بدوزند. می گفت: نه! امروز و فردا می کرد. دو تا بلوز نو برایش گرفته بودم، هر چه می گفتم بپوش، نمی پوشید و امروز و فردا می کرد. یک روز از بس که من اصرار کردم گفت: مامان من لباس نو نمی پوشم تا امام نیاید و جمهوری اسلامی نشود من لباس نو نمی پوشم!! لباس ها و پارچه ها ماند و ایشان شهید شد.

شما با آقا محسن همکاری داشتید؟

گاهی اعلامیه یا نوار به من می داد و می گفت هر جا می دانی مخفی کن. من هم اعلامیه ها را می بردم خانه خاله معصومه و به ایشان می گفتم بین هیزم ها مخفی کن. یک آشپزخانه قدیمی داشتند که در آن هیزم و نان می پختند، اعلامیه را می بردم و آنجا مخفی می کردیم.

ص: 187

چگونه از شهادت آقا محسن خبردار شدید؟

صبح روز سوم آبان تلفن خانه زنگ زد. دخترم زهرا گوشی را برداشت و رنگش پرید و نفسش گرفت. گوشی را گذاشت و فقط می گفت: محسن محسن. بالاخره گفت محسن تو خیابان ابن سینا زخمی شده است. من همان موقع پا شدم رفتم سر فلکه سوار تاکسی شدم، گفتم می خواهم بروم ابن سینا، ماشین ها می گفتند: خیابان ابن سینا نمی رویم! من هم تعجب کردم که چرا نمی روند. نه تاکسی ها می بردند و نه ماشین های شخصی، تا اینکه یک تاکسی مرا سوار کرده و گفتند شما را فلکه ابن سینا پیاده می کنم. نزدیک است. خیابان شلوغ بود. تاکسی مرا برد دم فلکه پیاده کرد و مابقی راه را خودم پیاده رفتم. خیابان ابن سینا شلوغ بود.

یک تکه راه رفتم از هر کی می پرسیدم که آیا کسی در خیابان ابن سینا زخمی شده؟ یکی می گفت نمی دانم و خلاصه هر کس یک چیزی می گفت. یه تکه ای که رفتم رسیدم به یک زن و چند مرد، گفتم: آیا کسی اینجا شهید شده؟ گفتند: بله. تابوتش را برده بودند به طرف مسجد. داخل کوچه رفتیم. یک مسجد قدیمی پیدا کردیم، وارد مسجد شدیم دیدیم دو مرد در مسجد نشسته اند. گفتم آقا اینجا کسی کشته شده؟ جنازه اش را اینجا آورده اند؟ گفتند در این مسجد چیزی نیاوردند. من هم دوباره این راه را برگشتم. حالا نمی دانم مسجد کجا بود. آمدم تا خیابان ابن سینا به هر کسی می رسیدم، می پرسیدم هر کسی یک چیزی می گفت. یک عده می گفتند. نمی دانیم، یک عده می گفتند یک تابوت بردند، خلاصه دوباره به فلکه ابن سینا برگشتیم. نرسیده به فلکه شهدا یک نفر به ما گفت یک سیدی شهید شده. جنازه اش در تابوت بود و یک عده هم شعار می دادند و بردند مدرسه صدر، ما هم رفتیم مدرسه صدر و گرنه اول نمی دانستیم کجاست، لذا یک مقدار گشتیم.

مدرسه صدر شلوغ بود؟

شلوغ بود، همه شعار می دادند، جوانان زیادی هم بودند.

ص: 188

حدوداً چقدر جمعیت بود؟

نمی دانم چقدر بودند؟ من رفتم داخل، پرسیدم این کیست که شهید شده؟ گفتم شاید آقامحسن نباشد. رفتم بین جمعیت جوان ها و ایستادم. دیدم یک تابوت آن وسط گذاشته، جمعیت هم دورش ایستاده اند و شعار می دهند. همین که می خواستم بروم جلو، آنها گفتند این زن کجا می رود؟ نگذارید برود. گفتم می خواهم بروم. ظاهراً گفتم می خواهم صورتش را ببینم، همین که پارچه روی آقامحسن را برداشتم او را دیدم، همه ناراحت شدند، من دیدم محسن است که شهید شده، همه ناراحت شدند و گفتند چرا گذاشتید این زن بیاید جلو، حالا یادم نیست که دیگر چه گفتم.

ظاهراً گفته بودید خدایا این هدیه را از من قبول کن.

بله گفتم محسن جان شهادتت مبارک، علی اکبر امام حسین را یزید کشت و تو را هم یزید زمان کشت. بعد جوان ها شروع کردند شعار بدهند و سپس با صدای بلند گفتم: خدایا این هدیه را از من قبول کن.

هلیکوپتر روی مدرسه مرتب چرخ می زد.

از انتقال جسد چیزی یادتان هست؟

جسد را به خانه آوردند، یادم هست دو سه تا روفرشی هم انداختند رویش تا جنازه پیدا نباشد. بعد هم خانه زهرا خانم بردند. آخر شب هم از خانه زهرا خانم به روستای محسن آباد، خانه آقای زارعان و آن جا در خانه آقای زارعان غسل و کفن کردند.

موقع دفن آقا محسن چه کردید؟

وقتی خواستند در امامزاده سید صالح دفنش کنند حاج آقا به برادران من گفتند شما دم در امامزاده سید صالح بایستید و اگر از دور چراغی نمایان شد به ما اطلاع بدید. چون احتمال می دادند ساواک بیاید دنبال جسد، من هم ایستاده بودم دم در سید صالح و مرتب می گفتم خبری نیست. چراغی در جاده معلوم نیست. محسن خیلی مظلومانه و غریبانه دفن شد.

ص: 189

آیا جسد را از نزدیک دیدید؟

در همان مدرسه صدر صورتش را از نزدیک دیدم، وقتی هم که می خواستند کفنش کنند دیدم.

چه حالی داشتید؟

حس کسی که بچه اش در راه خدا شهید شده است. یک مقدار ناراحت بودم، بالاخره عزیز دلم بود. در عین حال راضی بودم به رضای خدا چون از قبل آمادگی داشتم. لذا برایم مشکل نبود و آمادگی اش را داشتم.

بعد از خاکسپاری برگشتید خانه یا در محسن آباد ماندید؟

چون ساواکی ها در کوچه و محل سکونت ما در رفت و آمد بودند و مواظب رفت و آمد به خانه بودند، تا ده پانزده روز اصفهان نیامدیم.

عکس

ص: 190

سید مرتضی خراسانی و سید مهدی درچه ای و سید محمد نجف آبادی را فرا گرفت.

درس خارج را از محضر حضرت آیات: شیخ محمد رضا نجفی آل علامه و آقا سید محمد نجف آبادی و آقا سید علی نجف آبادی استفاده کردند. و مدتی جهت تحصیل به قم مشرف شده و از محضر آیات عظام آقای صدر، سید محمد تقی خوانساری و آقای حجّت بهره بردند.

در نجف اشرف هم از محضر حضرت آیات عظام، آقا میرزا ابراهیم اصطهباناتی، آقا سید محمود شاهرودی، آقا شیخ محمد کاظم شیرازی و آقا سید جمال الدین گلپایگانی استفاده کردند. سرانجام روز پنج شنبه 20 مرداد ماه 1379 شمسی پس از عمری تلاش و مجاهدت در راه تثبیت ارزش های معنوی اسلام و عترت جان به جان آفرین تسلیم نمود.(1)

جاهای مختلف به عهده گرفت. از جمله مسئولیت اداره ثبت قم و اصفهان را عهده دار شد و در سال 1339 شمسی در گذشت و در تخت فولاد تکیه خلیلیان دفن شد.(1)

حجة الاسلام و المسلمين حاج شیخ حسن علیمی

عکس

ایشان بعد از اشتغال به تحصیلات علوم حوزوی و فراهم شدن مقدمات لازم، به شکل جدی وارد وادی وعظ و خطابه شد. به نقل بسیاری از افراد، منبرهای بسیار پر مطلب و زیبا و درس آموزی داشت. سالیان سال معارف دین اسلام را در روستای محسن آباد، امامزاده نرمی، دولت آباد، حبیب آباد، گز، و... به گوش مردم رساند. از منبرهای ایشان استقبال فراوانی می شد. وی در 14شعبان المعظم سال 1393قمری مطابق با سال 1352شمسی به رحمت ایزدی و در تخت پولاد به خاک سپرده شدند.

ص: 193

برداشتن عمامه ایشان را می کند، دلش درد می گیرد. قدری تأمل می کند. آقا گذر می کنند. مجدداً تعقیب می کند، باز همان حالت اول برایش اتفاق می افتد، لذا با خود فکر می کند چه موردی در این شخص وجود دارد که این حالت به من دست می دهد؟! لذا صرف نظر می کند و خودش مطلب را به دیگران توضیح می دهد.

بنابر همین مطلب هم به ایشان گفته می شود که بهتر است با توجه به شرایط زمان به یکی از روستاها بروند که ایشان هم به سمت منطقه برخوار و روستای آدرمناباد می آیند و منشأ برکات می شوند. آموزش دین و راه اندازی مکتب خانه های آن زمان با همکاری دیگر عزیزان روستا و فرزندانشان یکی از این برکات است.

ایشان خیلی اهل معنویت بودند. برخی افراد شبها ایشان را در دل شب در صحرا، مشغول عبادات دیده بودند.(1)

به گفته مرحوم حاج شیخ علی فرقانی فرزندشان: پدر در سکته اول پس از بهبودی مختصر برای نماز به تکیه محسن آباد می آمدند. نکته جالب توجه اینکه این اواخر صحبت نمی کردند، ولی با گفتن کلمه تکبیرة الاحرام زبانشان باز می شد و سلام نماز را که می دادند دیگر صحبتی نمی کردند.

او پس از یک عمر طولانی در سال 1359 قمری به جوار رحمت الهی شتافت و در امامزاده ابراهیم (نرمی) در صحن فعلی دفن شد.

استفاده از عینک می خواندند. گاهی که در جمع دوستان بودند چند قرآنی که همراهشان بود را به افراد می دادند و جلسه را تبدیل به جلسه قرآن می کردند. در مجالس روضه و دعا از وجودشان استفاده می شد.

ایشان قوت غالبشان را نان، شیر و ماست عنوان نمودند و معتقد بودند اگر انسان به سادگی غذا میل کند، سالم تر می ماند.

وی در سال 1384ش دار فانی را وداع و جسدشان در مزار امامزاده سید صالح روستای محسن آباد به خاک سپرده شد. (1)

ص: 196

در این اواخر عمر هم حتی با کهولت سن به فعالیت های تبلیغی ادامه می داد.

وی پس از حدود نود سال دار فانی را وداع و در مزار امامزاده سید صالح روستای محسن آباد به خاک سپرده شد.

حجة الاسلام والمسلمین حاج سید محمد مهاجر

در سال 1318 در روستای محسن آباد به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را نزد شیخ علی فرقانی در همان روستا فرا گرفت و جهت تحصیل وارد حوزه علمیه اصفهان شد.

بعد از گذراندن دروس مقدماتی به شهر علم و فضیلت مهاجرت نمود و از محضر حضرات آیات: امام خمینی، نجفی مرعشی، شریعتمداری، بروجردی، گلپایگانی، منتظری، مکارم شیرازی، مظاهری، صادقی، علامه فانی و سایر بزرگان بهره ها برد.

ایشان مورد توجه و لطف این استاد بزرگوار بود. عموما تا ایشان نمی آمدند جناب علامه فانی درس را شروع نمی کردند و مرتب سراغ ایشان را می گرفتند.(1)

ص: 198

خیلی به درس علاقه داشت. تا جایی که در آن زمان با مشکلاتی که بود نوارهای ضبط شده دروس علمای نجف از جمله حضرات آیات خویی، حکیم و سایر بزرگان را گوش می کرد. به معنای واقعی عاشق درس بود و از هر فرصتی استفاده می کرد. شاید سه چهار ساعت در شبانه روز استراحت می کرد.

تقریرات زیادی از دروس علما از ایشان به جا مانده است.

قبل از سال 1342ش به دستور امام رَحمَة الله عَلَیهِ برای تبلیغ به شهر سیرجان عزیمت کرد. مدت دو سال در آنجا مشغول به تبلیغ بود و با اوج گرفتن جریان انقلاب در سال 42 و دستگیری مرحوم امام به دستور ایشان برای مدتی به سیرجان نقل مکان کرد.

زحمات زیادی برای انقلاب کشید. یکی از افرادی بود که در جریان فیضیه مصدوم شد و از طبقه دوم فیضیه به پایین پرتاب شد، ولی با این مصدومیت دست از مبارزه و منبر نکشید و طی همین سال ها به ترویج احکام و ارشاد مردم آن شهر و روستاهای دور افتاده پرداخت.

همت ایشان به اندازه ای بود که در مدت چهارده سال، هر سال یک مسجد یا حسینیه در هر منطقه احداث نمود.

ساخت این مساجد گاهی در روستاها یا مناطق عشایری صورت گرفته که مردم آن منطقه از امکانات اولیه زندگی (حتی آب و برق) بی بهره بوده و احکام ابتدایی خود را نمی دانستند. در عین حال ایشان به تنهایی هم به اُمور معیشتی و آموزش سبک زندگی اسلامی و هم احکام شرعی آنها اهتمام داشت.

گاهی با مراجعه به ادارات و اصرار و ایستادگی فراوان، برای روستاها امکانات می آورد.

در جریان ساخت مسجدی در یکی از مناطق به نام بلورد، ایشان از بالای پشت بام مسجد که بیش از هفت متر ارتفاع داشته به پایین افتاد، اما به لطف خدا اتفاق خاصی برای ایشان نیفتاد. ولی در اثر کوفتگی شدید نمی توانست از بستر برخیزد. در

ص: 199

یکی از روزها مردی را سوار بر اسب می بیند که به طرف ایشان می آیند و می گوید: «عمو بلند شو»!

ایشان در جواب عرض می کند: من پاهایم درد می کند و نمی توانم حرکت کنم. باز هم جمله را تکرار می کنند که عمو بلند شو! ایشان با دیدن این صحنه عزم خود را جزم می کند و با تلاشی مضاعف ساخت مسجد را به پایان می رساند و بعداً قسمتی دیگر را به آن اضافه کرده و نام آن را حسینیه بیت العباس می گذارند.(1)

خیلی اهل توسل و گریه بود. گاهی در همین روستاها مجلس تعزیه امام حسین صَلَواتُ الله عَلَیه را برگزار می نمود. اینقدر این مجالس جانسوز بود که به تعبیر عامیانه سنگ هم گریه می کرد.

این مناطق فوق العاده محروم بود تا جایی که اکثر مناطق دستشویی نداشتند و به همت حاج آقا و مردم ساخته شد. گاهی مشاهده می شد این عالم بزرگوار اطاق پیرزنی که توان نداشت را جارو می کرد.

ص: 200

مردم عجیب به ایشان علاقه مند بودند. معنویت الهی در وجودشان برای همگان محسوس بود. ساختمانی را برای اسکان طلاب در روستای بلورد ساختند و چون ساختمان برای اسکان مبلغین و سربازان امام زمان عَجَّلَ اَللَّهُ تَعَالِيَ فَرَجَهُ اَلشَّرِيفْ بود نام آن را مهدیه گذاشتند.

در سیرجان مهدیه ای با همکاری مرحوم حاج شیخ احمد کافی ساختند.

تا سال 58 در قم مشغول به تحصیل بودند، به طوری که به گفته خودشان اگر پنج سال دیگر ادامه تحصیل می دادند به درجه اجتهاد می رسیدند، اما با توجه به شرایط سیاسی و مشکلات و دستور مرحوم امام خمینی برای تصدی مناسب توسط افراد مورد اطمینان و عالم به زمان، با شهادت حضرت آیة اللّه دستغیب، امام جمعه شیراز برای بررسی اُمور و مشکلات پیش آمده در سروستان شیراز، به این شهر عزیمت کردند.

در منطقه فیروز آباد، مخالفین انقلاب باعث ایجاد مزاحمت برای مردم و اُرگان های نظامی می شدند. مرحوم مهاجر با عزمی خستگی ناپذیر شب های متعددی را تا سحر به کمک پاسداران به گشت زنی در مناطق تحت حمایت آنها می پرداخت. هرچند خطرات زیادی در این کار وجود داشت و ایشان می توانستند مأموریت را به پاسداران واگذار کنند، اما شخصاً به این کار رسیدگی می کردند. تا جایی که توانستند تنها در عرض چند ماه با به هلاکت رساندن سرکرده مخالفین قائله را ختم نمایند. بعد از انقلاب، مسئول سپاه سروستان شدند.

زمانی که قبل از انقلاب در قم مشغول به تحصیل بودند اواخر هر هفته برای تبلیغ و رسیدگی به مساجد روستاهای محسن آباد و علی آباد ملاعلی به اصفهان مراجعت می کردند. در یکی از این سفرها دچار سانحه شده و در بیمارستان بستری شدند و تا آخر عمر از دردها و جراحات ناشی از آن رنج می بردند.

ایشان در سال 1378 در سن60 سالگی پس از یک عمر تحصیل و تبلیغ و ترویج دار فانی را وداع و در جوار امامزاده صالح آرمیدند. (1)

ص: 201

تبلیغی ایشان استقبال کرده و طوماری به حضرت آیة اللّه بروجردی مبنی بر سکونت ایشان در آن منطقه جهت ارشاد مردم، ارسال کردند. نتیجه آن، یک هجرت طولانی به مدت 28 سال بود که منشأ خدمات فرهنگی و اجتماعی فراوانی شد.

در سال 1357 به اصفهان باز گشت و به تدریس در حوزه علمیه مشغول شد و با معرفی آیة اللّه خادمی امامت مسجد قبا را به عهده گرفته و با اقامه نماز جماعت و سخنرانی های جذاب و پر محتوا، مردم را جذب دین و انقلاب کرد. جدیت در ترک گناه، زهد و بی رغبتی به دنیا، و تلاش بی وقفه در کارها از مشخصات بارز این عالم ربانی است.

این عالم فرزانه در 1398ش دار فانی را وداع گفت و پس از اقامه نماز به امامت

ص: 203

حضرت آیة اللّه العظمی مظاهری با تشییع شایسته در مسجد قبا واقع در خیابان شیخ طوسی غربی مدفون گردید.

از جمله سفارشات ایشان که خود مقید به انجام آن بودند اهمیت دادن به نوافل و نماز 51 رکعت است که در روایت امام حسن عسكری صَلَواتُ الله عَلَیه از نشانه های شیعه شمرده شده است.

ص: 204

عکس

اجازه از حضرت آیة الله العظمی میرزا حسین فقیه سبزواری

ص: 206

عکس

اجازه از حضرت آیة الله العظمی سید ابوالقاسم موسوی خویی

ص: 207

عکس

اجازه از حضرت آیة الله العظمی سید محسن حکیم طباطبایی

ص: 208

عکس

اجازه از آیه الله العظمی شیخ جواد تبریزی

ص: 209

عکس 1

ص: 211

عکس 2

ذاکرالحسین حاج سید فضل الله مهاجر ذاكر الحسين حاج سيد نور الدين

ولد حاج سید حسین (ميرزاآقا) مهاجر

ص: 212

مرحوم حاج شیخ محمد علی زارعان هم مباحثه حاج آقا

ص: 213

عکس

دوران جوانی در جمع معلمان و دانش آموزان مدارس روستایی

ص: 214

ص: 215

عکس

دوران جوانی حاج آقا سید حسین مهاجر

ص: 216

عکس

ص: 217

عکس

ص: 218

عکس

ص: 219

عکس

ص: 220

عکس

ص: 221

عکس

ص: 222

عکس

ص: 223

عکس

ص: 224

عکس

ص: 225

عکس

ص: 226

عکس

ص: 227

عکس

ص: 228

عکس

ص: 229

عکس

ص: 230

عکس

ص: 231

عکس

ص: 232

عکس

ص: 233

عکس

ص: 234

عکس

ص: 235

عکس

ص: 236